Elina Duni: Folku shqiptar më zgjoi në skenat evropiane

Izaura Ndoj

Muzika tradicionale e Evropës juglindore e shkrirë në ngjyrat e xhazit modern tashmë është bërë e njohur fal muzikës së kuartetit dhe zërit të Elina Dunit. Ajo është “Baresha” që vallëzon këmbëzbathur mbi livadhet e gjelbra, nëpër Evropë me bazë folklorin shqiptarë. Në një intervistë për “Summer Time” Elina Duni, na tregon fillimet e saj në muzikë, ikjen nga Shqipëria dhe rrugica “Siri Kodra që në moshën 10-vjeçare, pasionin për muzikën dhe folklorin shqiptar si dhe detaje mbi albumin e ri.

Elina Duni u largua nga Shqipëria në moshën 10-vjeçare dhe ka kryer pjesën më të madhe të edukimit të saj muzikor në Zvicër. Çelësi i suksesit të saj gjatë këtyre viteve është se ajo njeh mirë letërsinë dhe folklorin shqiptarë. Cilësitë e saja, fryt i zhvillimit personal i cili filloi që prej fëmijërisë, i kanë dhënë mundësinë të ndërthurë dijet e saja të të gjithë skutave të xhazit vokal me dashurinë e saj për të komunikuar me traditat muzikore të mëmëdheut Shqipëri…

Elina, prej disa javësh keni qenë e angazhuar me një tur koncertesh së bashku me Gent Rushin në jug të Shqipërisë?

Me Genti kam shumë vite që bashkëpunoj gati 11 vjet. Në vitin 2001 kemi bërë një nga koncertet e para të jazz-it në Akademinë e Arteve dhe tashmë kemi një projekt ku ai i bie fizarmonikës dhe unë i bie kitarës dhe këndoj, një repertor i larmishëm pa lënë pas dhe muzikën xhaz. Ky projekt është interesant dhe për faktin se ne tashmë u bën vite që bashkëpunojmë.

Tashmë emri juaj është bërë i njohur në të gjithë Evropën. Po si kanë nisur fillimet tuaja në muzikë?

Kam filluar të këndoj që në moshën 5-vjeçare. Ka qenë Fatos Qerimi ai që më ka zbuluar dhe tha se do bënin këngë për mua. Që në atë moshë kam filluar të këndoj nëpër Festivalet e fëmijëve dhe Pionierëve, kam kënduar në cirk, Radio Televizion, etj. Për mua skena ka qenë gjithmonë e natyrshme, dhe për këtë arsye që e vogël kam qenë e ndjeshme ndaj muzikës. Kujtimet e para që kam në jetë kanë qenë ndaj muzikës.

Ju kanë mbështetur prindërit në këtë rrugë arti?

Dy prindërit e mi janë artistë; Spiro Duni regjisor dhe Besa Myftiu shkrimtare. Kam pasur fatin që familja ime më ka mbështetur shumë në këtë rrugë arti. Kam pasur fatin të punoj me babanë dhe nënë time ku kemi realizuar spektakle dhe teatër së bashku. Më duket shumë bukur kur një familje arrin të kalojë funksionalitet jashtë kornizave duke bashkëpunuar në skenë. Jemi thjeshtë tre artistë që mundohen të bëjnë diçka në këtë botë.

Si i kujtoni fillimet tuaja në muzikë. Kanë qenë të vështira ato momente?

Sigurisht që kanë qenë vite të vështira! Të ikësh nga kjo rrugë ku ne jemi në këto momente “Siri Kodra” në moshën 10 vjeçe ka qenë një lloj parajse. Unë kam jetuar një fëmijëri të jashtëzakonshme në Shqipërinë komuniste e rrethuar njerëzit e mi më të dashur. Ka qenë e vështirë se të ikësh në një vend kur ti nuk njeh as gjuhën gjithçka të duket e huaj, ka qenë një shok shumë i madh. Ajo që më ka shpëtuar nga ky ndryshim i madh ka qenë muzika edhe në Zvicër. Në këtë vend dëgjova për herë të parë “Bitellesat”, dhe për një periudhë të shkurtër kohore ato u bën shokët e mi. Kudo që shkoja kisha një kasetofon të vogël që e mbaja me vete gjatë gjithë kohës.

Çfarë ndodhi me Elinën pas këtyre viteve?

Në fillim nisa pianon, pasi gjithmonë kisha dashur të bëhesha një pianiste por, në Shqipëri më kishin dhënë violinën. Ishte diçka e bukur për mua në atë kohë. Pas mbarimit të gjimnazit artistik nisa të interesohesha për muzikë si jazz, bluz etj, isha vetëm 18-vjeçe kur vendosa se do të bëja muzikë jazz.

Si e kujtoni daljen tuaj të parë profesionale?

Gjatë gjithë atyre viteve unë kam qenë gjithmonë pjesëmarrëse nëpër mjuzikëll si në akademi ashtu edhe nëpër koncerte të ndryshme. Por, dalja ime më e rëndësishme ka qenë albumi im në 2008 “Bareshat” dhe në atë kohë kam bërë dhe turneun tim të parë të vërtetët në skenat evropiane.

Si lindi projekti për albumin “Bareshat”. Një album që pati kritika pozitive në mbarë Evropën?

Projekti për realizmin e albumit ka nisur në 2005, para 7 vitesh kur unë njoha Colin Valon, kitaristi dhe muzikant i jashtëzakonshëm. Ishte propozimi i tij për të bërë pjesë të albumit “Baresha” pjesë nga folklori shqiptar. Në fakt, unë nuk e njihja mirë folkun shqiptarë dhe për arsyen se isha larguar në një moshë shumë të vogël. Puna nisi me disa kaseta të vjetra ku pjesë e tyre ishte, Merita Halili, Eli Fara, Parashivisi Maku e cila për mua ka qenë ikona e muzikës popullore dhe një frymëzim shumë i madh për mua si këngëtare jazzi. Pas këtyre studimeve nisa të këndoj dhe jam çuditur me vete se si ky tingull arrinte të dilte nga unë dhe më në fund ja gjeta çelsin. Ishte një ndjenjë shumë e bukur. Kështu nisi dhe transformimi i duos me Colin Valon, trio dhe kuartet.

Prej vitesh jeni bërë një emër i njohur në Evropë për muzikën jazz së bashku me kuartetin tuja. Ju mungon qyteti juaj ku jeni rritur?

Më magjeps shtegtimi dhe e adhuroj ndjenjën e të zbuluarit në qytete të ndryshme të Evropës. Është fat që shumë njerëz e adhurojnë muzikën jazz dhe gjithmonë ka takime dhe qytete të reja. Për mua momenti i turneut është momenti më i bukur i muzikës. Çdo ditë energjia e jotja përqendrohet vetëm tek koncertet dhe realizmi i tij.

Çfarë simbolizon për ju muzika shqiptare?

Muzika shqiptare, është një muzikë shumë poetike. Sigurisht, shqipja duke u shkruar vonë, ka qenë një gjuhë më tradita shumë të mëdha gojore. Të gjitha traditat janë transmetuar midis brezave gojarisht, nëpërmjet këngëve, rapsodët, poezitë etj. Për mua është gjuha e poezisë. Folku shqiptarë ka një esencë shumë poetike shumë të madhe. Pra, shikimi im ka qenë një shikim sublimes dhe kam pasur nevojë të identifikohem me rrënjët e mija sepse çdo i mërguar e ruan origjinën e tij.

Cilat janë projektet që do t’iu ndjekin në vazhdim?

Albumi i tretë “Matanë malit” është një homazh për Shqipërinë. Në brendësi të tij ka vetëm këngë shqiptare, kompozimet të mija, por ka dhe këngë të vitit 1962 e Vaçe Zelës që u kritikua në atë kohë. Ky album është një udhëtim nëpër historinë shqiptare dhe për mua poezia është shumë e nevojshme.