Joni Shanaj: “Pharmakon”, sfida shqiptare drejt botës “Oscar”

“Pharmakon” do të jetë filmi që do të prezantojë Shqipërinë në çmimet “Oskar”. Filmi, i realizuar nga regjisori i ri Joni Shanaj, ka qenë i vetmi që përmbushte kriteret. Përveç garës “Oscar” filmi “Pharmakon” u vlerësua në edicionin e 13-të të Filmit Shqiptar me Çmimin special të Jurisë. Në një intervistë për “Koha Jonë” regjisori i ri i skenës shqiptare Joni Shanaj, rrëfen arritjet e filmit “Pharmakon” që nga premiera e tij në Tiranë, sfidë e tij si regjisor por edhe si përfaqësues i Shqipërisë në garën “Oscar”, luftën e brezave si dhe projektet në vazhdim. Ashtu si çdo vit bordi i Qendrës Kombëtare Kinematografike ka marrë vendimin, që këtë radhë ka qenë tërësisht i lehtë. Pjesëmarrja në “Oskar”, përveç faktit që produksioni duhet të jetë shqiptar në tërësinë e elementeve, ka edhe si kriter shfaqjen e filmit në kinema nga tetori i vitit 2011 deri në shtator të këtij viti. Në këtë hark kohor, filmi “Pharmakon” i Joni Shanajt ka qenë i vetmi që i është prezantuar publikut. “Pharmakon”, një prodhim i “Zig Zag-Film”, që ka synuar të trajtojnë luftën për dominim mes brezave, por edhe fenomenin e korrupsionit, ka në rolet kryesore Olta Gixharin (infermierja Sara), Kastro Zison (në rolin e Brankos) dhe Niko Kanxheri në rolin e doktorit, i ati i Brankos.

Kinemaja shqiptare është një grimcë e vogël në mes të garës “Oscar”. Mendoni se është një sfidë në radhë të parë për kinemanë shqiptare dhe në radhë të dytë për ju si regjisor i këtij filmi?

Filmi “Pharmakon” nuk është filmi i parë që shkon në këtë garë apo konkurrim! Kemi patur edhe disa filma të tjerë vitet e shkuara dhe besoj kjo do të vlejë edhe për të ardhmen, rëndësi ka të prezantohemi me dinjitet.

Çfarë pritet dhe sa e mundur të duket prekja e kësaj ëndrre për ty si regjisor dhe skenarist i ri?

Po flasim shumë për këtë punë që nuk përbën më lajm në kohën kur, si regjisor dhe skenarist i ri jam bërë copë në të gjithë frontet të sjell diçka tek kjo shoqëri ku jetoj dhe kam një pozicionim të qartë të cilin e kam shprehur. Çfarë ne thamë atje, si unë dhe aktori Niko Kanxheri janë më të rëndësishme për ne sesa një diskutim spekulativ për punën e “Oscarit” i cili është një aktivitet që zhvillohet nga të tjerë njerëz jo unë. Ajo për çfarë unë mund të flas, është për punën që kam bërë të tjerat janë çështje teknike.  

“Pharmakon” trajton historinë e dashurisë mes dy të rinjve duke i bashkëngjitur dhe shumë tema të aktualitetit shqiptar. Pse je ndikuar nga kjo frymë?

Nuk ka shumë tema “Pharmakon” përkundrazi. E gjithë kritika e specializuar botërore që nga Montreali në Tokyo, nga Berlini, Kana etj, ku filmi ka qenë dhe ka marrë vlerësime maksimale, flas këtu për kritikën jo për konjukturat e tjera, e vlerësojnë filmin sepse nuk ka shumë tema, por një.

Sa vend zë femra dhe realiteti shqiptarë ku ajo jeton. Keni dashur të jepni ndonjë mesazh specifik?

Patjetër! Më ka ardhur sinqerisht keq që ka patur ndonjë gazetare kulture këtu që ndoshta për fatkeqësi të vet e ka gjetur veten të pajtuar me atë që unë përpiqem të luftoj. Ndoshta ka disa njerëz që janë pajtuar me fatkeqësinë e tyre dhe të gjithë vendit tonë në forma nga më të errëtat. Sidoqoftë “Pharmakon” është një film që në radhë të parë i dedikohet vajzave dhe grave të këtij vendi të cilat në çdo rrethanë të jenë heroina në këtë vend cinik dhe patriarkal ku ato goditen më shumë se kushdo tjetër. Me gjithë këtë, në rast se në këto vjet kemi arritur ndonjë zhvillim, jam i bindur se kjo është fal sakrificave dhe dashurisë së tyre.

“Pharmakon” pati kritikat e tij si një film i realizuar deri diku në skenar dhe hapësirë interpretuese, në rolet e personazheve apo të rejat që solli. Po cilët janë ato element që e bënë të veçantë këtë film?

Për këtë do të ishte mirë të intervistonit Mark Cousins, anëtarin më të kualifikuar të jurisë që ishte në Tiranë. Marku, të cilin nuk e kisha takuar kurrë më parë e as përpara shfaqjes së filmit, sapo filmi përfundoi më tregoi një entuziazëm të jashtëzakonshëm. Të njëjtën gjë mund ta tregoj dhe Qendra Kombëtare  e Kinematografisë mbi përshtypjet e ekspertëve të “Cannes” apo “Berlinit” ku filmi ynë u përzgjodh si i vetmi film ndër 40 të tjerë nga të gjithë vendet e Ballkanit. Pra, vetëm “Pharmakon” ka kaluar fazën e pre-selektimit në Festivalin e Berlinit dhe Kanës 2012 ndër 30 filma të Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjës, Kroacisë, Maqedonisë, Malit të Zi, Serbisë, Kosovës dhe Shqipërisë.

Filmi është më shumë i gjinisë psiko-analitike....?

Nuk mund të them se është i një gjinie të tillë, por është e vërtetë që një nga qëllimet e mia është të ndikoj shikuesin në formë koshiente dhe subkoshiente për ta nxitur drejt progresit dhe emancipimit në tërësi. Këtu mbase kemi një pikë takimi me psiko-analizën.

Pas kritikave pozitive filmi është ftuar të marrë pjesë në disa festivale ndërkombëtare. Ju thoni se keni refuzuar disa. Pse?

Ka disa rregulla në këto kompeticione. Festivalet e mëdha kërkojnë në përgjithësi eksluzivitet, pra të paktën premierë ndërkombëtare. Tani jemi të konfirmuar dhe jemi ftuar zyrtarisht të marrim pjesë në festivalin e “Goteborgut” që është festivali më i rëndësishëm në botë për mua. Sidoqoftë, më parë sic jua thashë kemi qenë në diskutimin final për pjesëmarrje në Berlin, Kanë dhe se fundmi në Tokyo. Për të respektuar pjesëmarrjen në këto festivale jemi detyruar të refuzojmë disa më të vegjël, jo se nuk i respektojmë, por do të kishim djegur shanset e pjesëmarrjeve në festivalet kryesore. Deri tani prej festivalit të Lucerne kemi një “Award of Merit” edhe pse nuk morëm pjesë në festival. Jemi ftuar nga festivali i Montrealit që është një nga festivalet më të mëdhenj në Amerikën veriore direkt pas Torontos, por u detyruam të refuzonim pasi ishin në negociate me një festival tjetër që kërkonte ekskluzivitet. Në botë ka rreth 2000 festivale dhe nuk është e rëndësishme në sa shkon me numër, por në cilët shkon në raport me cilësinë.

“Pharmakon” ju solli fat, momentalisht keni menduar të punoni për ndonjë projekt të ri?

Nuk di nëse më ka sjellë fat ende, por shpresoj të punoj së shpejti me një film të ri. 

 Izaura Ndoj