Elegji për “vagabondin” e diktaturës, Pano Taçit

Iku poeti, hokatari, kryeneçi, i mvrejturi dhe shpirtzjarri. Iku, u fik ai “vagabondi” i diktaturës, poeti i burgjeve që e deshi aq shumë dashurinë. U fik bohemi i shumë vjershave të mrekullueshme. Ndoshta sendi për të cilin ka pasur mall ta ketë në botën tjetër është çibuku dhe helmi i pafikur përgjithmonë i duhanit.

Pikërisht aty, në djegësirën e atij helmi buroi gjithë poezia e Pano Taçit. Ndoshta një varg nga ato të burgut do të donte ta mbante në shpirt për matanë. Për të kuptuar se sa e vështirë është liria. Dhe sa e bukur!

Po ikën i pasur sa vetë bota, i ndjekur nga dhjetëra e qindra lexues që kanë librin e tij diku, poshtë ndonjë rafti, apo ndonjë flete çarçafi. Po ikën të takojë shpirtin e nënës për të cilën ai fliste aq shumë.

I pasur, edhe pse nën këtë qiell një shtëpi nuk e pati dot. I mbetur jashtë si një shpend i hallakatur, shtegtar i stinëve të gabuara, Pano Taçi tashmë do qetësohet nën një peshë dheu, duke u lënë lexuesve, atyre që e deshën poezinë e tij, trazimin, shqetësimin, ankthin se mos ajo derë ku sot po shkon pa fjalë, nuk do të hapet, në një ditë, kur të vijë sahati si për çdo qenie njerëzore.

Ajo karrige falas që ishte caktuar për bardin Pano Taçi në kafe Europa, jo gotë rakie te orët trallisëse te “Guva” apo ato dy vargjet e para të shkruara në ndonjë cep rruge do qajnë ca pika loti për poetin. Asgjë më shumë, askush më shumë se kaq. Fjalët do derdhen lumë, por varri i poetit nuk i nxë, nuk i mbart dot. I duhet peshë më e rëndë për këtë ditë, e asnjë fjalë nuk do peshonte aq shumë sa peshoi vuajtja, vetmia, dhimbja dhe dashuria e poetit Pano Taçi.

Ishte dhe tani mbetet vetëm një shënim përmbi faqe librash, shije intervistash të rralla, miq të heshtur e të pafjalë, të gjitha këto, sa pak janë për një ikje poeti.

Qëndroi në këtë botë për të provuar gjithë shijen që të jep dhimbja, vetmia, burgu, liria. Qëndroi mes njerëzve për të njohur më mirë si dinë të duan njerëzit, për të kuptuar sa shumë dinë të urrejnë disa të tjerë, për të gulçuar për sa dhunë mëson të ushtrojë njeriu kundër njeriut.

Po ikën, e di, s’kthehet më, nga jeta një të mirë s’pa. U lodh e lodhi të tjerë duke trokitur, iu dogj fjala nga brenga se nuk e dëgjuan kur deshi ta dëgjonin.

E gjitha ajo që lë pas është malli i tij për një fjalë të çiltër kur e tha, aq rrallë sa fliste, aq thellë sa ndjente, aq fort sa çdo hekur burgu do thyente.

Po ikën ku ikin të gjithë, papritur e pa kujtuar, me botën e përtejshme e lidh një mall që i dogji thellë në kraharuar. Po ikën, dhe pse shumë gjëra pa bërë nga pas do t’i lëjë. Dëgjoi nga qielli shumë zëra, të nënës e dalloi mbi çdo zë.

Do ikë siç ikën çdo shpirt, siç i iku edhe shpirti i nënës. Çdo natë do dalë t’ia shohë sytë, në mes të syve që i vjnë rrotull hënës. Po ikën, nuk ka më se ç’të presë. Për ç’hoqi e vuajti, i qetë po ikën, aty mes resë. Ai ik e jak, i’u gjakos udha. I bërë hi për ç’ishte shpuzë, me ballin mbuluar me rrudha, me mërmërimë honesh mbi buzë.

Nuk di sepse më mbetën në mendje vargjet e Pano Taçit. Pikërisht këto, sikur të jenë shkruar për ditën e fundit të tij.

Ju them: me ç’di, unë kam vdekur,

Po që të vij te ju kam frikë,

Se do më tallni për ç’jam përpjekur

Që të gjallin, Lëkurëdjallin

S’e bëra mik.

Jam lodhur kot me dashuri

Ta bëja zap botën e prapë,

Te buzë e varrit ku bëj të hyj

Këmba më shtang, pas kthehem vrap.