Albert Vataj

Nga Albert VATAJ Librat e tij, si pakkujt tjetër, priteshin me padurim dhe lexoheshin si tekstet e librave të shenjtë. Peridha viktoriane do ta kosideronte atë si më përfaqësuesin më të denjë. Një popullaritet si ai mund ta gëzonte përgjatë historisë së letërsisë, vetëm Viktor Hygoi. Eshtë fjala për Çarls Dikens, gjenu që e ktheu në mit fëmijëria e vështirë. Sot 203 vite në të ikur, lindi Charles Dickens, John Huffaker (7 shkurt 1812 - 9 qershor 1870). Ai ishte dhe kaploi amshueshëm shkrimtarin më të shquar anglez, panteon prejnga nuk do ta ulte dot kurrnji rrëmet përtëritës dhe ndryshesash të botkuptimit dhe botkumtimit letrar. Ai gdhendi me daltën e pasionit dhe sprovën idhnake të fëmijërisë personazhet emblematike të shpërthimeve imagjinare, për të mbetur romancieri më me popullaritet i periudhës viktoriane. Dikens në vetve mishëronte një identitet shumë kompleks, me dritë-hije dhe shtresuar nëpër terrene gjithnjë të çaprazta. Ai ishte si në kaleidoskop i kohës dhe

Nga Albert Vataj Zigmund Frojd ishte vetanaku që guxoi të nxjerrë brendanjeriun nga terri e ta shpalojë faqe dritës, ta ç'burgosë nga padija dhe anatema duke i falur përmasat e dëshiruara të lirisë. Babai i psikoanalizës, Zigmund Frojd, (6 maj 1856-23 shtator 1939), një toksor i zakonshëm, i cili gjithçka la si testament njerëzimit ishte më se e jashtëzakonshme. Ai ishte një prej gladiatorëve më të kurajshëm të mendimit dhe sprovës së të vetvetishmes. I vetmi që mundi të depërtonte më thellë se kurrkush tjetër më parë në vetëdijen dhe nënvetëdijen e njeriut. I vetmi që shpaloi faqe dritet këtë krijesë të mbështjellë prej misterit dhe bestytnive. Frikës për të hyrë brenda të ndaluarës dhe misterit ai ju përgjigj me ngulm ngadhnjimtari. Ndjellakeqes për ta nxjerrë njeriun prej skutave të errëta, e për ta shpërfaqur këtë krijesë para të panjohurës, e yshti këtë zell "mëkatari" të rrëmonte atje ku strukej miti i djallit. I bindur se ishte i vetëm kundër

... njerëzit nuk e kuptojnë aq sa duhet ose, thënë ndryshe, nuk janë të vetëdijshëm në masën e duhur që mërzia është vuajtje. Ai që gjëndet i mbyllur në një qeli izolimi, ose edhe ai që për një arsye të çfarëdoshme nuk di çfarë të bëjë me veten e tij, në rast se e ka në vetvete mundësinë të bëjë diçka të gjallë, të prodhojë diçka, të priret kah përsiatja, do ta ndjejë mërzinë si një peshë të rëndë, si një barrë, si një paralizë së cilës nuk ia gjen shkakun. Mërzia është një nga torturat më të rënda: shumë moderne e që përhapet përherë e më tepër. Individi që i është dorëzuar kësaj torture pa mundur të mbrohet, ndjehet thellësisht i depresuar. Me gjasë, në këtë pikë do të pyesni veten: po përse vallë pjesa më e madhe e njerëzve si ne nuk e kuptojnë se mërzia është një fatkeqësi, një ndëshkim? Mendoj se përgjigja e kësaj pyetjeje është e thjeshtë: ne sot prodhojmë shumë gjëra që na mundësojnë t’i shmangemi mërzisë. Mund ta shmangim duke gëlltitur qetësues, duke pirë, duke kal

Nga Albert Vataj Një nadja e mirë, është gjithçka që korrnizohet në timbrin ëmbëlak që zanafillon shfletimin e një dite të re. Sa e magjishme është ta nisësh ditën me një puthje në ballë e në doçkat që kridhen mbi mbulesë, me ledha e fjalë përkundëse, loçka, zemra, tushe, syni. E mbush me diell çdo kënd të një zgjimi të ngutshëm, të ikjes prej zgjedhës së ëndrrave dhe prehjes përtëritëse të natës. Flak pa ngurim rrobat që të mbështjellin, siç çan një zog lëvozhgën, e hidhesh në krahët e një zgjimi të hovshëm. Shkëputësh nga kordoni umbilikal i natës, siç bën foshnja që vjen në jetë, e lëshohesh në përditësimin tënd, jo si në një vazhdë rutinore, por si në një zanafillë e patëdytë, në një shkas për të mëtuar një të mundshme të jetës që hedh çapin në një zgjim e sfidës që mëtohet në një frymëmarrje. Përplot energji pozitive gufon s'brendshmi teje. Një brerore e hyjshme e shenjtëron misionin e përtëritjes në një ditë të re, në një ngulm për tu përfshirë dhe për tu

Nga Albert Vataj Mos u bëj poet nëse s'mund të lindësh/me secilin varg, të lindësh me secilën fjalë./Ngrehu mbi veten në do t'rrokësh frerët e erërave,/të shkelësh shpërgajt e mërisë dhe shtrëngatat e gjakut tënd./N'se dashurohesh, dashurohu n'flakë e n'valë,/jo ne sy të kaltër, se bëhesh det i çmendur pendimi./Mos u bëj poet nëse s'mund të vdesësh/për secilën varg, të vdesësh për secilën fjalë./ Këto nuk janë psalme të librave të shenjtë, as teksteve apokrif, por "Katër këshilla vetes" që i papërsëritshmi Azem Shkreli bënte asokohjen e vitit 1969, kur ai vetë "E di një fjal prej Guri". Kush është ai që i ka shkrepëtirë në ëndjen për të gjetur shtegun e e hyrjes në botën magjiplotë të poezisë, që si njeh këto vargje, këtë regëtimë të hovshme shpirti, që kanë udhëtuar nëpër vite për të patur gjithnjë diçka për të thënë, "për të mos mësuar se si hesht e pathëna". Goditja e shpirtit të tij të ndjeshëm, e ka fërgëllyer