Nga Ditari i një gjeniu, Salvador Dali

Falemnderit Zotit, në këtë periudhë të jetës sime, flë e pikturoj më mirë e më me kënaqësi se zakonisht. Kësisoj, duhet të bëj kujdes për të shmangur plasarimat që më krijohen nëpër cepat e buzëve si pasojë e pashmangshme e pështymës që grumbullohet prej kënaqësisë që më sjellin këto dy mundësi hyjnore: të flë e të pikturoj. Po, duke fjetur e duke pikturuar, unë përjargem nga kënaqësia. Sigurisht, me një gjest të vrullshëm apo të ngathët të dorës, do mund të përthahesha në çastin e një prej zgjimeve të mia parajsore apo në çastin jo më pak parajsor të ndërprerjes së punës, por jam aq terësisht i kushtuar ndaj kënaqësive të mia jetësore dhe intelektuale sa refuzoj ta bëj një gjë të tillë! Ja një problem moral që duhet zgjidhur. Duhet lejuar që jargët e kënaqësisë të shtohen, apo duhen bërë përpjekje për ta fshirë pështymën që në fillim? Në pritje të zgjidhjes, kam krijuar një tjetër metodë gjumëndjellëse, metodë që një ditë do të duhet të përfshihet medoemos në terësinë e krijimeve të mia. Në përgjithësi, njerëzit marrin barna gjumëndjellës kur kanë probleme me gjumin.Unë bëj krejtësisht të kundërtën. Pikërisht kur gjumi im arrin në  kulmin e rregullsisë e të dalldisë vegjetale, vendos të marr, disi me naze, një pilulë gjumi. Atëherë, me të vërtetë e pa asnjë thërrime metafore, mund të flë një cope, duke u zgjuar terësisht i përtërirë, me inteligjencë të gjallëruar prej një limfe të re që nuk resht së rrjedhuri derisa të kenë çilur idetë më delikate. Një gjë e tillë më ndodhi pikërisht sot në mëngjes sepse, mbrëmë, mora një pilulë me qëllim që ta bëja të teptiste kupën e ekuilibrit tim të tashëm. Dhe çfarë rizgjimi në orën njëmbëdhjetë e gjysmë, mbi tarracë, në rrezet e diellit,  ku piva kafen me qumësht e me mjaltë, nën një qiell pa re dhe pa u besdisur as dhe nga ereksioni më i vogël!

1 gusht 1952

Këtë mbrëmje, për herë të parë të paktën që prej një viti, rri e vështroj qiellin me yje. Më duket i vogël. Jam unë ai që rritet apo universi që tkurret? Apo mos vallë po ndodhin të dyja njëherësh? Çfarë ndryshimi me soditjet e dhimbshme yjore të adoleshencës sime. Ma asgjësonin atë që romanticizmi më nxiste të besoja asokohe: pafundësitë e pamatshme kozmike. Isha pré e trishtimit sepse të gjitha emocionet e mia ishin të papërcaktueshme. Tashti, përkundrazi, emocioni im është kaq i përcaktueshëm sa do mund ta riprodhoja një kopje. Dhe në çast vendos ta porosit një në allçi, që të mund të paraqesë me saktësi të epërme emocionin e përftuar nga soditja e kupës qiellore.

I jam mirënjohës fizikës moderne e cila, me kërkimet e saj, ka vërtetuar konceptin e këndshëm dhe të pëlqyeshëm anti-romantik që “hapsira ka mbaruar“. Emocioni im ka formën e përkryer të një continuum me katër mollaqe, butësia e vetë mishit të Universit. Duke shkuar në shtrat i rraskapitur nga një ditë e tërë pune, përpiqem ta ruaj ende emocionin tim, duke vijuar ta siguroj veten gjithnjë e më tepër e duke i thënë se, në fund të fundit, Universi- edhe pse në zgjerim me tërë lëndën që përmban, sado e bollshme që të duket- nuk është tjetër veçse një çështje si ajo e numërimit të bathëve. Jam aq i kënaqur që më në fund e shoh Universin të reduktuar në këto përmasa të arsyeshme, sa do të isha gati të fërkoja duart, kuptohet nëse një gjest kaq i neveritshëm nuk do të ishte tipik antidalinian. Duart, para se të flë, në vend që t’i fërkoj do t’i puth me ngazëllimin më të çiltërt, duke përsëritur me vete se Universi, ashtu si tërë gjërat lëndore, ka një pamje tmerrësisht të mjerë dhe të rrëgjuar nëse e krahasojmë, përshembull, me gjerësinë e një balli të pikturuar nga Rafaeli.

15 shtator 1952

Galën e adhuroj akoma më shumë nga ç’mund ta mendoja. Për më tepër, kam nisur të pikturoj ashtu sikundër një bilbil këndon. Papritmas kanarina ime- dhe është mjaft e çuditshme, ngaqë prej kohësh nuk këndonte më-nis të cicërojë. Huani i vogël flë në dhomën tonë. Është një ndërthurje e njëmendtë e Murilos dhe Rafaelos. Kam vizatuar tre portrete nudo të Galës duke u lutur. Që prej tre ditësh e ndezim zjarrin në vatrën e madhe të dhomës sonë. Kur fikim dritën, drutë e përflakura na ndriçojnë! Është shumë bukur të mos jem akoma në burg, aq bukur sa po vendos të bëj pushim edhe nesër, përpara se të kridhem në ëndërrimin e madh, rraskapitës, të epërm, të këndshëm, që lidhet me vallëzimin Beistegui. Përfundoj duart dhe krahët e Virgjëreshës.

1 Maj 1953

E kalova dimrin në New York si zakonisht, duke sjellë sukseset më të mëdha të çdo lloji. Që prej një muaji ndodhemi në Port Lligat dhe sot, ashtu si vitin e shkuar, vendos të rifilloj ditarin tim. E përuroj 1 majin dalinian duke punuar në mënyrë të tërbuar, i nxitur prej një angështie të ëmbël krijuese. Mustaqet e mia nuk kanë qenë kurrë kaq të gjata. I tërë trupi im është ndryrë brënda veshjeve. Vetëm mustaqet më teptisin përjashta.

2 maj 1953

Si epigraf në librin tim mbi artizanatin, kam shkruar: Van Gogu preu veshin e tij; para se të presë tuajin, lexojeni këtë libër. Lexojeni këtë ditar.

6 maj 1953

Gjithçka ka gjasa të bëhet mirë ose keq. Gjer dhe piktura ime.

Dijeni se vegimi më i mahnitshëm që truri juaj është në gjendje të ngjizë mund të pikturohet me talentin artizanal të Leonardos ose Vermerit.

8 maj 1953

Piktor, ti nuk je orator. Kësisoj pikturo dhe hesht!

Pasqyrë krahasuese e vlerave të disa piktorëve të shquar, sipas analizës daliniane

Përgatiti e përktheu: Shpëtim Kelmendi