Richard Wagner, "djalli" që solli engjëlloren nga ferri
Ai ishte një
gjeni, si i tillë duhet keqkuptuar. Ai ishte rebel politik, kësisoj e kremtoi
marrëdhënien me një të asokohshme kundërshtuese dhe një të tashme himnizuese.
Gjithqysh ai bëri faj, të cilin nuk e shleu vetë por gjenialiteti i tij. Është
ndoshta i vetmi ndër kolosët e muzikës klasike dhe asaj operistike,
gjenialiteti i të cilit u përpëlit amshueshëm në kryqin e anatemës. As fama nuk
mundi ta ulte më që andej, por e ngjiti në qiell si “djallin” që solli nga
ferri engjëlloren e muzikës. Gjithnjë pararendësit, nismëtarët, filluesit e një
etape ndryshimesh të mëdha, marrin si shpërblesë një mësymje shkatërruese. Ende
vërtitet edhe sot e kësaj dite se ku e ngjyente gjithë kjo hakërri majën e
gjuhës në helmin e antisemitizmit apo të kapërthimeve të thekshme psikologjike,
me të cilat ai e ushqeu këtë uragan të krijimtarisë muzikore.
Sot 201 vjet
të shkuara, më 22 maj 1813, lindi kompozitori gjerman, Richard Wagner. Ai ishte
dhe mbeti një fenomen artistik, një shkundullimë e kijametshme e asajkohje dhe
përmendje e njeriut si shkëndi në barutin e shpërthimeve. I admiruarin e “të
krisurve”, shtjellat e kritikës, rrapëllimat e kohës, do ta vendosnin, në
Olimpin e Perëndive të muzikës dhe kompozit. Edhe pse lindi në një lagje
hebraike të Leipzigut në shtetin e Saksonisë në Gjermani, ai u akuzua si
antisemit, ndoshta se ishte edhe nga të preferuarit e Adolf Hitlerit.
Madhështor
në dimensionin më të pakapshëm, dramatik dhe tragjik në zenit të aftësisë
perceptuese dhe përjetuese, harmonik dhe i debatueshëm njëherësh, zot dhe
djall. Ai guxoi të ishte krejt tjetërçka. Edhe sot pas 201 vitesh Richard
Wagner kompozitor, vazhdon të frymëzojë dhe të ngjallë debate të ashpra për
kumtin artistik, për kumbimin brendandjesor, për kremtimin ideor dhe estetik.
Asgjë nuk është rastësore në këtë përballje dhe kacafytje titanësh. Ai erdhi
për të qenë një rrufe shigjetare në qiellin e marazur prej reve të absurdit dhe
një nevoje të kohës për tu hedhur në zjarrin e transformimit. Ia lejoi vetes
dhe mishëroi deri në grahmën e fundit të shtrëngatës muzikore, shpirtin e tij
të stuhishëm, vullnesën trandjes nga themelet të njeriut opak, të kësaj krijese
që zvarritej. Ai kushtronte me artin e tij. Nëpërmjet muzikës Wagner përpiu
krejt kohën dhe vetë koha ishte ai, në intensitet jetësimi të së tashmes, në
kurajo gladiatori për t’u ndeshur me veten me realitetin, dhe për të fituar
njeriun. Veprat e Wagnerit kanë një intensitet të jashtëzakonshëm dhe një
besueshmëri të jashtëzakonshme psikologjike. Mënyra e tij e kompozimit depërton
menjëherë në ndjenjat tona. Dhe meqë jemi mësuar tani me muzikën e filmave dhe
televizionit, muzika e tij na prek edhe më drejtpërdrejt. Sepse kjo lloj muzike
mbështetet shumë tek Wagneri.
Jeta e
gjeniut
Wagner lindi
më 22 maj në një lagje hebraike të Leipzigut në shtetin e Saksonisë në
Gjermani. Babai i tij, Carl Fredrich Wagner ishte nëpunës në polici por vdiq
gjashtë muaj pas lindjes së të birit. Familja u zhvendos në Dresden ku Wagneri
jetoi derisa u rikthye në Leipzig në moshën 14-vjeçare. Ai nuk shfaqi interes
për shkollën, duke parapëlqyer të përqendrohej tek teatri dhe muzika. Pas disa
përpjekjesh të pasuksesshme dhe veprash të lëna përgjysmë, opera e tij e parë e
suksesshme, Rienzi u shfaq për herë të parë në Dresden në vitin 1842.
Anatema
politike
Për shkak të
ideve të tij politike, ai kaloi një pjesë të mirë të jetës në mërgim. Pasi u
përfshi në një kryengritje të dështuar në Dresden, ai shkoi në Paris dhe më pas
në Zyrih. Wagner gjithashtu botoi artikuj antisemitistë, diçka që vazhdon ta
errësojë imazhin e tij edhe sot. Por ajo që e dëmtoi më shumë reputacionin e
tij ishte dashuria e Adolf Hitlerit për muzikën e tij dhe përdorimi i
kompozimeve të tij nga nazistët në fushatat e tyre propagandistike.
Eksperti
Thomas Krakow këshillon që Wagneri të shihet në kontekstin e Gjermanisë së
shekullit të 19-të dhe jo përmes prizmit të Luftës së Dytë Botërore dhe
Holokaustit. Krakow vë në dukje se Wagner vdiq gjashtë vjet para se të lindte
Hitleri.
Pavarësisht
nëse protestë apo entuziazëm, interesi për Wagneri, më shumë mufatet se sa
shteron, duke kumtuar një nevojë të brezit për të depërtuar në ndjesitë e këtij
jetësimi . Këtë vazhdon ta shpalosë rëndësia e operave të tij dhe galerisë shkëlqimtare
që la në testamentin e muzikës gjermane dhe botërore. Vepra e tij vazhdon të
përmbajë "muzikën e së ardhmes". Duke nisur qysh nga dashuria e
ndaluar e Rienzi-t, e deri tek Mjeshtrat e këngës apo Parsifali: Wagneri synon
gjithmonë të nxjerrë në pah kritikën ndaj shoqërisë, utopinë e shoqërisë,
ëndrrat dhe mallin, artin dhe politikën, problemet e njeriut si: seksi dhe
krimi, dashuria dhe vdekja, përpjekja njerëzore për gjetjen e vetvetes, të
gjitha tema këto që vazhdojnë të jenë aktuale. Kur Riçard Vagneri më 13 shkurt
1883 ndërroi jetë në moshën 70-vjeçare, bota e dinte, se me kë ishte ndarë, se
çfarë kishte humbur.
Episode nga
jeta dhe vepra
Wagner,
fëmija ambicioz
Wagner ishte
nëntë vjeç kur dëgjoi për herë të parë Freischut të Veberit. Kjo shfaqje i la
mbresa aq të thella sa ai vendosi që të bëhej muzikant dhe të imitonte Veberin.
E ëma, për të kënaqur dëshirën e tij, e çoi djalin te mjeshtri Human që të
merrte mësime në piano. Kur e dëgjon Vagnerin që interpretoi plot me gabime
mësuesi i inatosur tha:
- Kur të
rritesh mund të bëhesh ç’të duash, po muzikant kurrë. Atëherë nëna e dërgoi te
një mësues tjetër për të mësuar violinën. Por edhe ai i tha se ishte nxënësi më
i keq që kishte.
- Si mund të
bëhesh muzikant, - i tha e ëma, - kur nuk mund të mësosh dot asnjë instrument?
- Nuk ka
rëndësi, - u përgjigj Vagneri, - unë po të them që do të bëhem muzikant dhe ke
për të parë se do të bëhem.
Kapriçot e
moshës
Në rininë e
tij Wagner nuk mendonte gjë tjetër veçse si të siguronte para për të luajtur me
letra. Në darkë hynte në lokalin e lojës ku rrinte deri në mëngjes. Atje
humbiste vazhdimisht. Nëna shqetësohej për qëndrimin e tij të padenjë dhe
pikëllohej që i biri kthehej aq vonë në shtëpi. Një mbrëmje e ngarkoi të birin
që t’i merrte pensionin. Me këto para ai luajti deri sa i humbi të gjitha,
përveç një monedhe të vogël. E vuri edhe monedhën e fundit, por këtë herë
fitoi. Fitoi edhe disa herë të tjera deri sa siguroi pensionin e nënës. Atëherë
ai u betua se nuk do të luante më dhe e mbajti fjalën gjatë gjithë jetës.
Fillesat e
vështira
Më 1839 një
poet dhe muzikant i ri gjerman u largua nga vendi i vet dhe shkoi në Francë për
të shfaqur veprat e tij me një letër rekomandimi për drejtorin e operës së
Parisit.
Në këtë
letër shkruheshin vetëm këto fjalë: “I dashur mik, ma hiq qafe këtë budalla”.
Dhe ky
“budalla” ishte vetë Richard Wagner.
Verdi për
kryeveprën “Tristani dhe Izota”
Giuseppe
Verdi e admironte shumë operën “Tristani dhe Izota” të Richard Wagner. Ai
thoshte për të:
- Përpara
kësaj ndërtese gjigande rri gjithnjë me tmerr dhe me habi, dhe nuk e kuptoj
sesi mund të jetë e një njeriu kjo vepër. Akti i dytë është një prej veprave më
madhështore të shpirtit njerëzor.
Muzikanti
dhe nëpunësi i doganës
Roshi ishte
një nëpunës i varfër i doganës që e donte shumë poezinë dhe të dielën, të
vetmen ditë të lirë që kishte e kalonte duke bërë vjersha kur hyri në zyrën e
tij, dëgjoi një të huaj gjerman që ankohej për vonesën në doganë. Roshi
ndërhyri:
- Si ju
quajnë? - e pyeti të huajin.
- Richard
Wagner!
- Jam i
lumtur, - u përgjigj Roshi, - që i shërbej një muzikanti të madh.
- Po si më
njohët?
Si përgjigje
ai nisi të këndojë disa pjesë nga “Tanhojzeri”.
- Ah, - ia
bëri Wagner, - kjo është një shenjë e mirë. Nesër jeni i ftuar të hamë
mëngjesin së bashku.
Muzikanti i
madh dhe poeti i vogël u morën vesh kaq mirë sa ditën tjetër Wagner i dha Roshit detyrën që të përkthente
frëngjisht “Tanhojzerin”.
Comments
Post a Comment