Aleksandër Moisiu, triumfi i zërit të magjishëm dhe virtuozit të skenës
Nga të paktat rreze të krenarisë sonë
kombëtare që mbushën qiellin e famës, ato të Aleksandër Moisiut janë ndër më të
shpërthimtat, kjo për vetë kohën kur ky talent i jashtëzakonshëm kumboi me
zërin e tij të magjishëm në skenat më prestigjoze të kohës. "Shekulli ynë
ishte në të hyrë, kur në skenën gjermane për herë të parë u dëgjua zëri i
aktorit të panjohur. Ishim në pritje të diçkaje të madhe, sepse ai zë nuk ishte
si zërat e tjerë, në të kumbonin nota të reja, magjepsëse, origjinale, të tilla
që mbeteshin të paharruara në kujtesë, po t'i dëgjoje qoftë edhe një herë të
vetme..." Janë këto fjalët me të cilat i magjishmi Stefan Cvajg i jep
lamtumirën e fundit 80 vite më parë, shqiptarit të famshëm të skenave vjenezë
dhe berlineze, zërit dhe talentit të papërsëritshëm, Aleksandër Moisiut, kësaj
embleme që jetësoi për t'i bërë të pavdekshme rolet e Edipit të Sofokliut;
Hamletin, Romeon dhe Sheilokut të Shekspirit, Franc Morit të Shilerit,
Mefistofelit dhe Klavingos të Gëtes, Dantonit të Bernard Shout, Montezumës e
Hauptonit, Ivanovin e Çehovit, Fedian dhe Serinçevin e Tolstoit, Ozvaldit e
Ibsenit, e shumë e shumë përfaqësime të tjera në skenën e teatrit.
Sot 80 vite më parë ndali së rrahuri zemra e
Aleksandër Moisiut, një prej personazheve më të jashtëzakonshëm të promovimit
të vlerave të shpirtit shqiptar. E ndërmendim me detyresën e një mirënjohje të
përunjur këtë kolos të skenës, këtë manifestim fillimor të kapaciteteve dhe
forcës zotëruese të protagonizmit në një botë shpërthimesh të hovshme të
sprovës dhe promovimit të vlerave të njimendta.
Aleksandër Moisiu lindi më 2 prill të vitit
1879 në Kavajë për t'u shuar më 23 mars të vitit 1935 në Vjenë. Në moshën
19-vjeçare shkon në Vjenë, ku me ndihmën e Jozef Kainc iu përkushtua aktrimit.
Më 1898 e nisi karrierën e vet si kompars, kështu quheshin aktorët që luajnë
role të vogëla në Burgtheatër. Pastaj vijuan angazhime në teatër në Pragë dhe
Berlin duke spikatur për zërin dhe talentin e tij të jashtëzakonshëm. Në Berlin
Aleksandër Moisiu u pranua në seminarin e Max Reinhardt me të cilin shkoi në
turne në Petersburg më 1911. Atje u
dallua për rolin e Edipit. Pas këtij suksesi do të ngrenin siparin për të
skenat e Evropës dhe Amerikës Veriore.
Fusha e veprimit së larmishme të Aleksandër Moisiut përmblidhte të
gjithë spektrin e literaturës evropiane të teatrit, duke filluar që nga
tragjedia antike greke e deri te koha moderne. Shumë të njohura u bënë
interpretimet e tij të Hamletit, të Edipit, të Jedermann dhe të Fedja në veprën
e Leon Tolstoit "Kufoma e gjallë". Ai luajti po ashtu edhe rolet
kryesore në premierat e pjesëve teatrale të Hauptmann-it , të Wedekind- dhe të
Hofmannsthal-it. Në vitin 1920 ishte i pari që në Lojërat Festive të Salzburgut
luajti rolin kryesor në "Jedermann". Moisiu vlerësohej shumë nga
publiku për shkak të zërit të tij të bukur si dhe për angazhimin e tij
emocional gjatë interpretimit. Ai llogaritej sidomos në vitet para fillimit të
Lufta e Parë Botërore si një nga aktorët më të mëdhenj në hapësirën
gjermanofolëse. Në periudhën mes dy luftërave ishte shumë kohë në turne. Në
Berlin aktronte në këtë kohë vetëm si mysafir. Stili i tij i aktrimit
llogaritej këtu si i vjetëruar dhe nuk mund të matej më me zhvillimet teatrore
si ai i ekspresionizmit, apo teatri politik i Brecht-it apo i Piscator-it. Prej
vitit 1910 e deri më 1935 mori pjesë në 10 produksione të filmave, 8 prej tyre
ishin filma pa zë. Në vitin 1935, pak kohë para vdekjes së tij, Moisiu kërkoi
shtetësinë e Shqipërisë si dhe atë të Italisë. Shqipëria refuzoi fillimisht
këtë kërkesë, duke i'a ofruar më pas, kurse Italia ia dha shtetësinë Moisiut,
kur ai tashmë ishte i shtrirë në shtratin e vdekjes. Ai vdiq më 22 mars të
vitit 1935 në Vjenë. Trupi i tij prehet në varrezat e komunës së Morcote-së,
pranë qytetit Lugano në kantonin e Tessin-it në Zvicër. Ajo që mbetet një vlerë
dhe për të cilën u mbamend ishte pikërisht tipari për të cilin flet Cvajgu, ku
mes të tjerave për mikun italian, pasi fatkeqësisht e njohu si të tillë,
thoshte, "Zëri i tij ishte më harmonik, më depërtues, më melodioz, më i
butë se zërat gjermanë, në të spikaste një melodiozitet i ngrohtë, plot diell,
të dukej sikur ishte juga ajo që e kishte sjellë në flatrat e saj, duke
kapërcyer male". Ai zë i ngjante një orkestre me të gjithë modulacionet
dhe intensitetet, që nga notat më të ulta e deri tek shpërthimet tronditëse.
Një zë i kumbueshëm, i ashpër, i mprehtë, një zë tipik shqiptar, kushtrues në
gjithë shtrirjen dhe depërtimin e tij, tonalitetin dhe shqiptimin. Ishin këto
veçri, virtuziteti i i tij i pashoq, ata që e kanë gozhduar në kujtesën e
brezave dhe e ruajnë në ndërgjegjen e mirënjohjes së gjeneratave si dritimi më
shndritës i diellit të gjenialitetit.
Comments
Post a Comment