“Përdhunimi i Proserpinas”, trishtimi mermertë që ngjeth

Albert Vataj

“Përdhunimi i Proserpinas” mëton në vetvete shprehjen e komunikimit artistik që trashëgojmë nga baroku. Kjo skulpturë e artistit italian Gian Lorenzo Bernini, është e realizuar në periudhën ndërvitase, 1621-1622. Bernini asokohe ishte vetëm 23 vjeç, kur nxori nga mermeri dhe e kredhi për kundjen këtë kryevepër. Përshkrimorja i kësaj vepre zanafillon nga mitologjia dhe kumton aktin e rrëmbimit nga Plutoni i Proserpinas.

Si me shumë nga veprat e hershme të Bernini-t, ajo është autorizuar nga kardinali Scipione Borghese, i cili e pagoi këtë kërshëri të mermertë jo më pak se 450 scudi romake. Pas përfundimit të saj, statuja është dhënë nga Scipione, Kardinalit Ludovisi, më 1622, i cili e dërgoi atë në vilën e tij.

Këtë mrekulli në mermer e ka çmuar edhe vetë kritika, e cila nuk është strukur pas vrazhdësisë dhe disiplinës mbi bazën e së cilës përcakton vlerat.

Shumë nga këta syresh e kanë mbështjell me vlerësime pozitive këtë punë, e cila e ka behur aktin e përdhunimit, me një forcë shprehëse dhe afri komunikimi të atillë, sikur ne të jemi në çdo kohë përjetues të një momenti të trishtë, e cila e kredhur në mermer, e përjetëson trishtimin e mrekullishëm si një gjendje, e cila e rijetuar të ngjeth në çdo kohë. Gjallëria dhe rreptësia e trajtimit të detajit, e realizuar në mermer e mbajnë Berninin të veçuar. Gishta të tendosur dhe agresiv derdhen në mermer si mbi një kurm të brishtë femre. Proserpina shëmbëllen jo vetëm viktimën e këtij akti, por edhe peshën. Skulptori e ka derdhur në mermer këtë moment si në një murosje një jetësim.

Kritiku, Howard Hibbard evidenton rëndësinë dhe vështirësinë e realizimit të detajit, duke cituar mbi "butësinë e lëkurës, derdhjet e litarëve fluturues të flokëve, lotët e Proserpinas dhe kurmi i saj kaq i gjallë".

Gjithsesi nuk i ka shpëtuar hakërrimeve dhe mësymjeve për motivin. Përdhinimi, nuk ka gjetur afrinë dhe nevojën për t’u pranuar. Kësisoj Bernini është shikuar jo rrallë, vëngër, dhe sulmuar zellshëm duke yshtur këtë kategori kundështishë për të gjetur detaje që e zhveshin këtë mrekulli nga atributet e kryeveprës, megjithatë ajo mbetet e tillë, një akt i trishtë i derdhur mrekullueshëm në mermer.