EZRA Pound: Teknika e poezisë është test për sinqeritetin

Kjo intervistë e Ezra Pound, e realizuar në fillim të viteve ’60, është bërë nga një prej redaktorëve më të njohur letrarë të kohës, Donald Hall. Përmes saj shfaqet poeti i njohur amerikan, një nga ikonat e historisë së poezisë. Në pjesën e parë, rrëfehet teknika e autorit; përpjekja për muzikalitetin dhe mundësitë e anglishtes në shprehjen e letrare; teknikat bashkëkohore; dhe pse i ndihmonte aq shumë të rinjtë Pound; si edhe shumë e shumë elementë të tjerë...

Nga Donald Hall*

Që kur ka ardhur për herë të fundit në Itali, Ezra Pound e ka kaluar pjesën më të madhe të kohës së tij në Tirol, duke e kaluar atë- vetëm në mjediset e Kështjellës në Brunnenburg. Si gjithmonë, i shoqëruar me gruan, vajzën Mary- dhëndrin e tij Princin Boris de Rachewiltz dhe nipin. Për fat të keq, malet në këtë vend, që është një vend pushimi afër Meranos- janë krejt të ftohta në dimër, kurse Z. Pound e do shumë diellin. Intervistuesi ishte bërë gati për t’u nisur nga Anglia drejt Meranos që në fund të shkurtit, kur një telegram e ka stopuar atë në derë:”Merano është zënë nga bora. Hajde në Romë”.

Pound ishte i vetëm në Romë dhe kishte zënë dhomë në apartamentin e një mikut të tij të vjetër, i cili quhej Ugo Dadone. Ka qenë fillimi i marsit dhe pak si shumë vapë për atë kohë, kur e kemi bërë intervistën. Dritaret me grila në cep të dhomës së Pound qëndronin gjithmonë të hapura për të lejuar brenda zhurmat e Via Angelo Poliziano. Intervistuesi u ul në një karrige të madhe ndërsa Pound lëvizte papushim sa nga njëra karrige drejt minderit dhe sërish kthehej pas në një tjetër karrige. Ajo që të bën përshtypje nga Pound për dhomën, ku jeton, konsiston në dy valixhe dhe në vetëm tre libra: “The Faber Cantos”, Konfuci dhe një botim i Robinson për Chaucer, të cilin ai ishte duke e rilexuar sërish.

Në orët e pushimit të mbrëmjes-kur kishte sillën te Crispi, një tur i zakonshëm (mes skenave të ngjashme këto çaste me të shkuarën e tij), ku shijonte akullore dhe vazhdonte deri tek gjerbja e kafes-pastaj Pound ecte mes njerëzve me një krekosje energjike, si të ishte një riosh kapadai. Me kapelën e tij të madhe, trokun e bastunit të guximshëm dhe shallin e verdhë, që i tundej sa lart e poshtë- dhe pallton e tij, që e gjurmonte nga pas si të ishte një pelerinë- i ngjante më shumë një luani të rikthyer në Latin Quarter. Atëkohë vinte në punë dhe mimika e tij, si edhe e qeshura që ia nxirrte aq në pah mjekrën gri.

Gjatë orëve të ditës, kur realizohej zakonisht intervista, e cila mori plot tre ditë, ai fliste me kujdes dhe pyetjet e vazhdueshme ngandonjëherë e bënin atë tejet të lodhur. Në mëngjes, kur kthehej sërish intervistuesi, Z.Pound ishte tejet i ngucur të rregullonte gabimet dhe dështimet e një dite më parë.  

Ju gati i keni mbaruar tashmë Cantos dhe kjo më bën disi të interesuar për sa i përket kohës së fillimit të tyre. Më 1960, keni shkruar një letër në të cilin keni folur rreth përpjekjes për të shkruar një version të Andreas Divus në ritmin Seafarer. Kjo i ngjan disi një reference, që e keni përdorur edhe në Cantos 1. Vërtetë keni filluar me Cantos që më 1916?

“Më duket se kam filluar me Cantos rreth 1904, të paktën-me sa më kujtohet. Deri atëherë, kisha bërë versione të ndryshme, të cilat i kisha filluar nga viti 1904 apo 1905. Problemi ishte për të gjetur një formë-e cila do ishte një diçka elastike, e mjaftë të përcillte materien e nevojshme. Duhet të përbënte një formë, e cila nuk do të linte jashtë qoftë dhe një gjë të vetme sepse nuk mund të shkonte pastaj ritmi i duhur. Në skicimet e para, që mbaj mënd-një draft i pjesës që gjendet aktualisht të Cantos, ishte i treti.

Qartësisht, nuk munda të arrija pas asaj që shkrova fillimisht- qoftë një hartë të mirë apo të zakonshme udhe, e cila po më ngjante si një pjesë Mesjete e soditur nga Qielli. Kuptova se vetëm një formë e arritur muzikore do të merrte materie dhe vetëm universi Konfucian, në atë mënyrë sesi e shikoj unë si univers, do kishte lidhje me ndërlidhjen e forcës dhe tensioneve”.

A është e vërtetë se interesi juaj për Konfucin filloi që më 1904? 

“Jo, gjëja e parë që dija ishte kjo: Kishte plot gjashtë shekuj që e kishin paketuar. Ishte një çështje e futjes së një materiali të ri, që nuk ishte as në Divina Commedia. Hugo bëri Légende des Siécles, që nuk ishte një çështje aq për t’u vlerësuar, por thjesht disa copëza historie të lidhura sëbashku. Problemi ishte për të ndërtuar një qerthull me referenca-duke arritur drejt një gjykimi modern që t’i ngjante pak a shumë një mëndje të themi mesjetare që thellohej shtresë pas shtresë në kulturën klasike, e cila do të derdhej mbi pjesën, që nga koha e Renesansës. Kjo ishte pika nga ku filloi, nëse ju e pëlqeni të flasim kështu. Një qënie duhet të kishte përfshirjen e duhur, falë subjekteve të tij të paraqitura”.

Duhet të kenë kaluar tridhjetë apo tridhjetë e pesë vjet, që nga koha kur keni shkruar poezitë jashtë Cantos, të kuptohemi-përveç poezive të Alfred Venisin. Pse ndodhi kjo?

“Do të filloj nga pika, ku, veçmas se pata një impuls të ndritshëm, ajo që doja të thosha- i përshtatej skemës së përgjithshme të kohës. Ka qenë një marrëdhënie e mirë e punës- që dukej si e hedhur tej deri më atëherë, sepse atëbotë kishte poetë që mbeteshin më të tërhequr drejt një karakteri historik dhe, ndaj, atëherë pashë se kjo nuk funksiononte brenda formës sime, aq sa edhe nuk mund të personifikonte një vlerë të nevojshme. Jam përpjekur t’i bëj  sa më historike Cantos (vid. G.Giovannnini, këto të rilidhura me historinë drejt tragjedisë. Dy artikuj, që ishin dhjetë vjet pas njëri-tjetrit, disa periodikëve filologjikë dhe jo krejt materiali burimor, që ishte i përshtatshëm) por jo drejt rrëfimit të thjeshtë. Një materiali i duhet të përshtatet, ai s’mund të shkojë gjithmonë, si e mendon. E, nëse ky ‘gur’ nuk ishte mjaftueshmërisht i fortë për të përmbajtur formën, duhet të dilte jashtë”.

Kur juve shkruanit një Canto, si e planifikonit atë? A keni ndjekur një proces special për të lexuar pastaj secilin prej tyre?

“Pjesët nuk ishin nevojshmërisht për t’u lexuar. Një poet mund t’i kushtojë dhe jetën, do të mendoja, po t’i referoheshim këtij gjykimi. Nuk e di se ç’mund të them për metodën. Pse-ja është shpesh shumë më e rëndësishme sesa Si-ja”.

Kohë të shkuara, kur ishit ende fare i ri, interesi juaj për poezinë përqendrohej më shumë në lidhje me formën. Profesionalizmi dhe përkushtimi juaj drejt teknikës, është bërë gati proverbial. Në tridhjetë vitet e fundit, e keni paraqitur interesin tuaj në formë njësoj edhe me një interes më shumë në përmbajtje. Ishte kjo vallë një ndryshim i principeve?

“Mendoj se e kam shprehur mirë këtë. Teknika është test për sinqeritetin, e nëse s’bëhet- kjo atëherë është një vlere inferiore. E gjitha duhet të vlerësohet edhe si një ushtrim. Richter në Traktatin mbi Harmoninë, thotë se: ‘ Këto janë principet e harmonisë dhe kontrapunktit; ato nuk kanë se çfarë të bëjnë në lidhje me kompozicionin, që është një aktivitet krejt i ndarë’. Deklarata, që ka bërë dikush se s’mund të arrihet që të shkruhet dot forma Canzoni Provencal në anglisht, është false. Çështja nëse është e këshillueshme apo jo- kjo përbën atëherë një problem krejt tjetër. Duhet të kuptohet se s’është thjesht kriteri i gjuhës natyrore që vendos pa të kundërtën, kur këto forma ishin natyrore apo që ato u realizuan falë muzikës. Në anglisht, të kuptohemi- muzika është e një natyre të kufizuar. Juve mund të gjeni një perfeksion në Chaucer në frëngjisht, mund të realizoni deri në perfeksion në italisht Shekspirin, dhe ju mund të realizoni edhe Campion dhe Lawes. Vetëm se s’mendoj se mund të arrij drejt kësaj lloje forme derisa të kem gjetur si duhet refrenin që i përshtatet Trachiniae. Nuk e di në të vërtetë -nëse do të arrij tek ndonjë gjë- tek e fundit, por mendoj se është një shtrirje e plotë e spektrit të formë-përmbajtjes. Mund të ndodhë që të jetë edhe një zhgënjim. Një shkrimtar është gjithmonë i interesuar në përfshirjen e ndryshimit të fushës për bashkimin si duhet të  motz et son të fjalës dhe melodisë”.

A mundet tashmë që pas të shkruarit e Cantos, të jenë zbrazur të gjithë interesat tuaja intelektuale apo mundet që  shkrimi i përkthimeve, i përdorur edhe te Trachiniae, që e keni përmendur, ju ka kënaqur juve, sidomos në procesin e punës?

“Një krijues e kupton se puna duhet bërë si duhet dhe shkon përmes saj. Trachiniae erdhi nga leximi i dramave të Fenollosa Noh, që kishin lidhje me botimin e ri, dhe nga dëshira për të parë se çfarë kishte ndodhur në të vërtetë me dramën greke, që i është dhënë të njëjtën medium dhe me shpresën se do ishte i realizuar si duhet nga një kompani e Moinorou. Këqyrja e Kathay në greqisht, ishte e ngjashme me poezinë dhe stimulonte edhe tendencën e kundërt”.

A mendoni se vargjet e lira i shkojnë lidhjes me formën amerikane të poezisë? Imagjinoj se edhe William Carlos Williams ka të ngjarë ta bëj këtë dhe madje mendon për jambikun, si shumë të përshtatshëm për anglishten? 

“Më pëlqen të përmend këtu sentenca e Eliot ‘ asnjë vjershë s’është libre për një njeri, i cili do të bëj një punë të mirë’. Mendoj se vargjet e lira më të mira vinë nga një përpjekje që shkojnë pas metrazhit cilësor.

Hamendësoj se mund të jetë një si jo- angleze pa qenë në mënyrë specifike krejt amerikane. Për këtë, kujtoj daullet që luanin të Cocteau në një bandë xhazi dhe që i ngjanin një problemi matematik shumë të vështirë.

Dua t’ju them dhe se çfarë mendoj për atë që është një formë amerikane dhe se pse kjo përben një parantezë Jamesiane. Duhet të kuptoni se personi me të cilin jeni duke folur s’ka bërë hapat e duhura, ku ju mund të shkoni i qetë sipër tyre. Në fakt, parantezat Jamensiane janë rritur dhe sidomos tani. Kjo mendoj se është diçka, e cila ngjan si krejtësisht amerikane. I ngjan e gjitha një përpjekje, kur dikush arrin të takojë një tjetër njeri, i cili ka shumë eksperiencë për të gjetur stadin, ku takohen dy eksperiencat- kështuqë ai e di mirë se për çfarë jeni duke folur”.

Puna juaj përfshin një nivel të lartë eksperience po aq sa edhe përpjekja në formë. Kjo, mendoni, se është cilësia më e lartë e poetit që keni edhe ju vetë? Është kjo thjesht një gjë formale apo ndoshta një cilësi e mendimit?

“Nuk e di sesi mund t’i vendosni cilësitë e nevojshme në një rend hierarkik, por poeti duhet të ketë një kuriozitet të vazhdueshëm, i cili natyrisht nuk e bën atë sërish një shkrimtar. Dhe, nëse nuk e ka arritur në kohën e duhur, atëherë  do të thahet. Dhe, kjo s’është vetëm- çështja e të bërës së diçkaje për atë që varet mbi përpjekjen e tij me një energji këmbëngulëse. Një njeri si Agassiz nuk shqetësohet dhe as nuk lodhet kurrë. Përkohshmëria nga pritja dinjitoze për mbledhjen drejt të një ndërlidhje, kjo është ajo që e merr në të vërtetë gjithë energjinë e nevojshme të jetës”.

A mendoni se bota moderne i ka ndryshuar rrugët mbi të cilat mund të shkruhet poezia?

“Ka shumë konkurrencë, e cila nuk ka qenë këtu më parë. Duke marrë këtu të ashtuquajturën anën serioze të Disney, apo anës konfuciane të Disney. Është e gjitha në vlerësimin e karakterit, ashtu si bën te Perri, që e ngatërron filmin. Është si aty, kur keni vlerat e kurajës dhe butësinë e pranuar në një rrugë, ku çdokush mund të arrijë të kuptohet. Atëherë, keni arritur një si gjeni absolute në të. Tashmë është bërë një ndërlidhje e madhe të natyrës, të cilën e kemi pasur nga koha e Aleksandrit të Madh. Aleksandri urdhëronte peshkatarët se nëse ata do të zbulonin gjë nga peshqit- që ai kishte shumë interes, një gjë specifike- atëherë menjëherë ishin të detyruar t’ia tregonin këtë Aristotelit. Dhe me këtë ndërlidhje, që p.sh. njerëzit kanë arritur duke e dërguar ihtiologjinë me pikën shkencore, kështu ka qëndruar për të dymijë vjetët. Dhe tashmë dikush është duke u marrë si me një kamera për të bërë ndërlidhjen e jashtëzakonshme të veçantive. Ky kapacitet për të bërë kontakte është një ndryshim vërtetë i jashtëzakonshëm në letërsi. Ai ka hedhur çështjen për atë që kihet nevojë për tu bërë në realitet dhe atë që është në rrjedhën e duhur”.

Mund të përbëjë edhe një mundësi, gjithashtu. Që nga koha kur ishit i ri në veçanti dhe madje edhe mes Cantos duket se e keni ndryshuar stilin tuaj poetik sërish dhe sërish. Kurrë s’keni qenë i kënaqur që të nguleni diku për shumë kohë. A e keni bërë në mënyrë të ndërgjegjshme këtë shtrirje të stilit tuaj? A mundet që artisti të ketë nevojë që të mbahet në lëvizje?

“Mendoj se artistit i duhet që ta mbajë lëvizjen. Njeriut i duhet t’i jepet ndihmë për jetën në një rrugë, e cila nuk mund të neglizhojë njerëzit e tjerë që gati lëshohen përdhe, kur i shikon nga një pozitë tjetër e lartë”.

Habitem për atë që mendoni në lidhje me lëvizjet bashkëkohore. Nuk kam parë vlerësime tuajat rreth poetëve, më e fundit ka qenë nga Cummings, përveç Bunting dhe Zukofsky. Mendoj se ndërkohë -gjëra të tjera ju kanë shqetësuar!

“Një njeri s’mund t’i lexojë të gjitha. Jam përpjekur të zbuloja një numër faktesh historikë dhe të cilat kuptohet nuk mund t’i këqyrësh pas kokës suaj. Nuk mendoj se atje ka qenë i vendosur njeriu që ishte i aftë për të kritikuar njerëzit që vinin pas tij. Është një çështje e dukshme për sa i përket  leximit, të cilën mund ta bëjë një njeri.

Nuk e di nëse kjo do të ishte e tija apo nëse do ishte një perlë që ai e koleksiononte, por për çdo gjë- një nga gjërat të cilat Frost ka thënë në Londër më 1912 ishte kjo pak a shumë:’ Përmbledhja e lutësit: Oh Zot, trego mëshirë për mua’. Dhe, ky është dhe qasja e shkrimtarëve të rinj-që duhet të jetë jo ekzaktësisht drejt hyjnisë! Dhe në përgjithësi dikush duhet të ketë kufizimin, që të paktën të lexoj poetët e rinj, të cilët i janë rekomanduar nga të paktën një tjetër poet i ri, si sponsor. Natyrisht një rutinë e këtij lloji mund t’ju drejtojë në një si konspiracion, por që gjithsesi...

Për aq sa i kritikojmë poetët e rinj, një tjetër poet, kujtojmë mbase se nuk e ka kohën e mjaftueshme për të bërë një vlerësim krahasues. Njerëzit që janë duke mësuar nga dikush duhet ta masin dikë përballë një tjetri. Shikoj pak një përzierje tani...por... Për kushtet e përgjithshme ka një gazmend të padyshimtë. Dhe, Cal (Robert) Lowell është për mua shumë i mirë këtu”.

Juve u keni dhënë këshilla të rinjve për të gjithë jetën. A keni ndonjë gjë më speciale për t’u thënë atyre tani?

“Që të mbajnë kuriozitetin dhe mos të bëjnë gjëra false. Por, kjo sërish s’është e mjaftë. Regjistrimi në vargje thjesht i dhimbjeve të barkut dhe pellgut të zbrazur i plehrave nuk është kurrë i mjaftë. Në fakt, studenti i Universitetit të Pensilvanisë, Punchbowl kishte moton e tij për këtë: ‘Çdo djall budallalliku duhet të ´jetë spontan’”.

Keni shkruar njëherë se kishit katër përcaktime që dinit prej pararendësve tuaj të gjallë në letërsi, të cilët ishin Thomas Hardy, William Butler Yeats, Ford Madox Ford dhe Robert Bridges. Cilat ishin pikërisht ato?

“I Bridge-s ishte edhe më i thjeshti. I Bridges ishte një si paralajmërim kundër homofonisë. I Hardit ishte si një shkallë  në të cilin ai mund të përqendrohej për çështjen e subjektit dhe jo mënyrës sesi shkruhej. Ndërsa për sa i përket Fordit, ai ishte i freskët në gjuhë. Dhe, sa i përket Yeats, që ju thoni se ishte i katërti? Hëm. Mirë, Yeats që nga viti 1908 ka shkruar vetëm lirika të thjeshta në të cilat s’kishte ikje nga i ashtuquajturi rendi natyror i fjalëve”.

Juve vetë keni qenë sekretar tek Yets që nga 1913 deri më 1914. Çfarë lloj gjërash keni bërë për të?

“Më së shumti kam lexuar për të- me zë të lartë. Që nga Agim në Britani dhe kështu me radhë. Dhe zënie pa fund që ju i kuptoni. Irlandezi i pëlqenin kontradiktat. Ai përpiqej që të mësonte kalërimin me pengesa, kur ishte dyzetë e pesë vjeç dhe që për të ishte shumë zbavitëse. Ai ndodhte të rrihej zakonisht me armiqtë e tij si të ishte një balenë. Ai ngandonjëherë të jepte përshtypjen e të qënurit një idiot edhe më i keq sesa jam unë në të vërtetë”.

Ka një kundërshti akademike për atë që quhet si influenca juaj mbi Yeats. A keni punuar mbi poezinë e tij bashkë me të? A keni arritur të shkurtoni ndonjë nga poezitë e tij në mënyrën sesi arritët të shkurtonit The Ëaste Land?

“Nuk mendoj se mund të sjell në mëndje ndonjë gjë si kjo. Jam i sigurt se jam përballur me ekspresione të veçanta. Njëherë jashtë Rapallo-s, u përpoqa, për atë Zot, që ta ndaloja atë nga botimi i një gjëje. I thashë atij se ishte një budallallëk. Çdo gjë që bëri ai- ishte të arrinte të shtypte me një parathënie, e cila thoshte se: Unë i thashë që ishin plehra.

Kujtojva këtu- kur Tagore ka filluar që të zhgarravisë në anë të sprovave të tij dhe ata që e panë i thanë se kjo ishte vërtetë art. Ka pasur një shoë me të në Paris. ‘A është vallë kjo art?’ Askush nuk mund të gjykonte për këto zhgarravina, por që natyrisht shumë njerëz u përkulën për ti parë me respekt ato.

Për aq sa arritëm të bënim ndryshimet te Yeats, mendova se ishte Ford Madox Fords, që mund të kishte pak kredite më shumë. Yets nuk do kishte marrë kurrë këshilla nga Ford, por mendoj se Fordie e ndihmoi atë, nëpërmjet meje- në përpjekje për të shkuar në drejtim të një rruge më natyrale të së shkuarit”.

A ju ka ndihmuar ndonjëherë ndonjë njeri në punë për aq sa ju keni ndihur të tjerët? Dua të them me kritika  të vlefshme apo duke prerë pjesë.

“Përveç Fordie, që rrotullohej në dysheme shëmtuar  dhe që mbante shpesh me duar kokën e tij dhe ofshante në ndonjë moment- nuk mendoj se ka qenë ndonjë njeri që më ka ndihur përmes dorëshkrimeve të mia. Lënda e Ford shfaqej tejet humbëse, por ai e drejtonte luftën kundër arkaizmave tretësore”.

Juve keni qenë shumë pranë artistëve vizualë-Gaudier-Brzeska dhe Wyndlam Lewis në lëvizjen vorticiste dhe më vonë me Picabia, Picasso dhe Brancusi. A ka të bëjë kjo me ndonjë prirje tuajën si shkrimtar?

“Nuk besoj kështu. Dikush thjesht shikon drejt pikturave në galeri, kurse një tjetër mund të arrijë të zbulojë dhe diçka: ‘Loja e shahut’ tregon efektin e artit modern abstrakt, por vorticizmi nga këndi im i vështrimit, ishte një ringjallje dhe një sens ndërtimi. Ngjyra po vdiste dhe Manet dhe impresionistët arritën t’i jepnin sërish jetë. Atëbotë, atë që quaj sensi i formës ishte fëlliqur dhe vorticizmi, aq i qartë sa edhe kubizmi- ishte një përpjekje për të rigjallëruar sensin e formës-formën që ju kishit në  De prospectiva pingendi e Piero della Francesca, që kishte të bënte me traktatin e tij të proporcioneve dhe kompozicionit. Unë arrita të filloj me idenë e formës krahasuese përpara se të lija Amerikën. Një miku im me emrin Poole bëri një libër për kompozimin. Unë bëra disa gjëra me kokën time dhe shkova në Londër, ku kisha dëgjuar për Catullus shumë më parë se të dëgjoja për poezinë moderne frënge. Këtu është një copë imja e biografisë, e cila duhet korrigjuar”.

Jam habitur në lidhje me aktivitetin tuaj letrar në Amerikë përpara se të vinit në Evropë? Kur arritët që të shkruani për herë të parë meqë ra fjala?

“Më 1898. Në moshën dymbëdhjetëvjeçare. Me teton time”.

A lexonit atëherë poezi franceze?

“Jo, por mendoj se isha duke lexuar ‘Elegy in a Country Churchyard’ të Gray apo diçka të tillë. Jo nuk isha duke lexuar atëkohë poezi franceze. Di, që kam filluar latinishten një vit më vonë”.

Juve jeni futur në kolegj në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare, kam përshtypjen?

“Duhet që të ikja nga turjela e Akademisë Ushtarake”.

Si filluat ta ndjenit se ishit poet?

“Nga gjyshi im, nga njëra anë, që përdorte poezinë për të komunikuar me presidentin e një banke lokale. Nga ana tjetër, gjyshja dhe vëllezërit e saj përdornin vjersha në fillim dhe mbarim të letrave të tyre. Kjo mund të quhet si dhuratë, që çdokush mund të shkruante tek ne”.

A keni arritur të mësoni diçka prej studimeve universitare për t’u bërë poet? Mendoj se keni qenë student për të paktën shtatë apo tetë vjet.

“Vetëm gjashtë. Mirë, më saktë gjashtë vjet dhe katër muaj. Kam shkruar për të gjithë kohën, në veçanti- si të isha një student i laureuar. Fillova në vitin fillestar duke studiuar Brutin e Layamon dhe pastaj latinisht. Shkova në kolegj me latinishten time; kjo ishte e vetmja arsye që më morën dhe mua. Kisha idenë e ngulur në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare për të bërë një studim të përgjithshëm. Natyrisht, isha apo s’isha poet ishte një çështje e zotave të vendosnin, por të paktën ishte krejt imja të arrija të zbuloja se çfarë kisha arritur që të bëja”.

Keni arritur të jepni mësim vetëm për katër muaj, me aq sa kujtoj. Por ju e dini mirë që tani në Amerikë poetët janë më shumë mësues se më parë. A keni ndonjë ide në lidhje me mësimin në universitet për shkrimin e poezisë?

“Ky është një faktor ekonomik. Një njeri i duhet që ta ketë për qiranë e tij diçka ekstra”.

Si i keni kaluar gjithë këto vjet në Evropë?

“Oh- Zot, një mrekulli e Zotit. Të ardhurat e mia nga tetori 1914 deri në tetor 1915 ishin 42.10.0 Sterlina. Kjo figurë është skalitur qartësisht në memorien time....

Nuk kam qenë kurrë aq i zoti sa të arrija të bëja shkrime për revista. Kam bërë dikur një artikull satirik për Vogue, kështu kujtoj se ishte. Duhej për një piktor, të cilin nuk e admiroja. Redaktorët mendonin se kisha përdorur po të njëjtin ton mospëlqimi dhe ishte koha atëherë kur Verhaeren vdiq dhe më kërkuan të bëja një shënim për të. Dhe unë shkova dhe u thashë redaktorëve:“Juve doni një shënim nekrologjik të gjallë dhe lehtësisht të këndshëm për njeriun më të trishtuar në Evropë’.

‘Çfarë mallkimi i errët ishte ai?’

‘Po’, i thashë- “Ai ka shkruar për fshatarët’.

“Fshatarët apo fazanët¹ ?’

‘Fshatarët’.

“Ah. Nuk mendoj se do të donit ta preknit atë’.

Kjo ishte mënyra sesi e gjymtova kapacitetin tim për të fituar, duke mos ditur aq sa duhet që të mbyllja gojën...”.

1-Lojë fjalësh...(Kanë gati të njëjtin shqiptim)

Vijon në numrin e ardhshëm

*Përktheu nga origjinali anglisht Ben Andoni. Intervistë e realizuar më  1962 për Paris Review