Një stuhi e përkryer globale

Nouriel Roubini

Gjermania po i refuzon të gjitha masat kryesore politike për krizën në eurozonë, pasi që është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit e saj do t’i ekspozoheshin me një integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar. Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe në eurozonë po rritet. Dhe, derisa reja mbi eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale. Përgatituni për telashe

Nouriel Roubini

New York – Re të errëta e të vrenjtura financiare dhe ekonomike po bredhin, siç po duket, në çdo drejtim: eurozonë, Shtete të Bashkuara të Amerikës, Kinë dhe kudo. Në të vërtetë, ekonomia globale në vitin 2013 mund të jetë një ambient shumë i zorshëm për të gjetur strehim në të.

Për fillestarët, kriza e eurozonës po përkeqësohet, ndërsa euroja po mbetet tejet e fuqishme, masat e kursimit fiskal po e thellojnë recesionin në shumë shtete anëtare me krizën e kredive në periferi dhe çmimet e larta të naftës që po i rrezikojnë gjasat e rimëkëmbjes.

Sistemi bankar i eurozonës po ballkanizohet, me linjat ndarëse ndërkufitare dhe kreditë ndërbankare po zhduken, ndërsa venitja e kapitalit mund të shndërrohet në dukuri të zakonshme nëpër bankat periferike nëse, siç mund të ngjajë, Greqia bën një dalje pa rend nga euroja brenda disa muajve të ardhshëm.

Për më tepër, tendosjet fiskale dhe ato të borxhit sovran po përkeqësohen gjithnjë e më shumë ndërsa normat e larta të interesit për Spanjën dhe Italinë janë kthyer në nivele të paqëndrueshme.

Në të vërtetë, eurozona mund të kërkojë jo vetëm një pako ndërkombëtare të shpëtimit për bankat (siç ka bërë së fundmi Spanja), por edhe një pako të plotë sovrane shpëtimi në një kohë kur eurozona dhe mbrojtësit ndërkombëtarë përballen me pamjaftueshmëri për të përmbushur detyrat e shpëtimit si për Spanjën ashtu edhe për Italinë. Si rezultat i kësaj, ndarja e çrregullt e eurozonës mbetet e mundshme.

Më larg në perëndim, performanca ekonomike e SHBA-së po dobësohet, me rritjen e çerekut të parë të vitit në nivel mizor prej 1.9 për qind – dukshëm nën potencial. Edhe krijimi i vendeve të reja të punës ka rënë në prill dhe maj, kështu që SHBA-ja mund të përmbyllë vitin me shifra jo të kënaqshme. Edhe më keq, rreziku i një recesioni të dyfishtë vitin e ardhshëm po rritet; edhe nëse ajo që duket si një shkëmb kanosës fiskal amerikan del të jetë vetëm një burim më i vogël i zvarritjes, rritja e mundshme në disa taksa dhe reduktimi i disa pagesave do të reduktojë rritjen në të ardhura të disponueshme dhe konsumim.

Për më tepër, mospajtimi politik rreth rregullimit fiskal ka gjasa të vazhdojë, pa marrë parasysh nëse Barack Obama apo Mitt Romney i fitojnë zgjedhjet presidenciale të nëntorit. Prandaj, beteja të reja për tavanin e borxhit, rreziqet e shuarjes së një qeverie dhe zhvlerësimet e rejtingjeve mund të ulin edhe më shumë besimin e konsumatorit dhe bizneseve, duke e reduktuar në këtë mënyrë shpenzimin dhe e përshpejtuar “fluturimin” në siguri, gjë kjo që do të përkeqësonte rënien në tregjet.

Në lindje, Kina, me modelin e vet të rritjes të paqëndrueshëm, mund të mbetet nën ujë deri më 2013, pasi që rritja e investimeve të saj vazhdon dhe reformat që kanë për qëllim rritjen e konsumit janë paksa tepër të vonuara. Një lidership i ri kinez duhet të përshpejtojë reformat strukturore për të reduktuar shpenzimet kombëtare dhe rritur hisen e konsumimit në proporcion me GDP-në; mirëpo ndasitë përbrenda lidershipit rreth reformës, bashkë me mundësinë e transicionit të zorshëm politik, sugjerojnë se reforma do të ndodhë me një rritëm që thjeshtë nuk është sa duhet i shpejtë.

Ngadalësimi ekonomik në SHBA, eurozonë dhe në Kinë tashmë shkakton një zvarritje masive në rritjen e tregjeve të tjera në lulëzim, falë tregtisë dhe lidhjeve të tyre financiare me SHBA-në dhe Bashkimin Evropian. Në të njëjtën kohë, mungesa e reformave strukturore në tregjet në lulëzim, bashkë me lëvizjen e tyre drejt një kapitalizmi më të madh shtetëror, po e pengon rritjen dhe do të reduktojë elasticitetin e tyre.

Më në fund, tensione e kamotshme në Lindjen e Mesme ndërmjet Izraelit dhe SHBA-së në njërën anë dhe Iranit në anën tjetër për çështjen e ambicieve të saj bërthamore mund të arrijnë pikën e vlimit deri në vitin 2013. Negociatat aktuale mund të dështojnë, e edhe sanksionet e ashpërsuara mund të mos e ndalojnë Iranin që të përpiqet të prodhojë armë bërthamore. Me SHBA-në dhe Izraelin të pavullnetshme të pranojnë kontrollimin e një Irani bërthamor, një konfrontim ushtarak më 2013 mund të çojë drejt një vale rritjes masive të çmimeve të naftës dhe një recesioni global.

Këto rreziqe tashmë po e acarojnë ngadalësimin ekonomik: tregjet e kapitalit po bien kudo, duke shkaktuar efekte negative pasurie në konsum dhe shpenzim kapitali. Kostot e huas po rriten për shtetet sovrane në borxhe të thella, rejtingjet kreditore po i rrezikojnë kompanitë e vogla dhe të mesme, ndërsa çmimet në rënie të mallrave po i reduktojnë të ardhurat e shteteve eksportuese. Neveria në rritje për rrezikun po i nxit faktorët ekonomikë që të adoptojnë një qëndrim “prit e shih”, i cili e bën ngadalësimin pjesërisht vetëpërmbushës.

Krahasuar me vitet 2008-2009, kur politikanët kishin hapësirë të mjaftueshme për të vepruar, autoritetet monetare dhe fiskale po mbesin pa plumba politikë (apo, në mënyrë edhe më cinike, pa lepujt politikë për t’i nxjerrë nga kapelat e tyre). Politika monetare është ndrydhur nga normat e interesit të përafërta me zero dhe raundet e përsëritura të lehtësimit sasior. Në të vërtetë, ekonomitë dhe tregjet nuk mund të përballen më me problemet e likuiditetit, e lëre më me krizat kreditore dhe falimentimin. Ndërkohë, deficitet e paqëndrueshme buxhetore dhe borxhi publik në ekonomitë më të avancuara kanë kufizuar në mënyrë të rëndë sferën e stimujve të mëtutjeshëm fiskal.

Përdorimi i normave këmbimore për të rritur eksportet është një lojë me zero pikë, në një kohë kur pabarazia e kapitalit privat dhe publik po i bën presion kërkesës së brendshme në shtetet që kanë deficite të larta dhe ku çështjet strukturore po kanë efekt të njëjtë në shtetet me suficit.

Mbi të gjitha, një valutë më e dobët dhe balanca më e mirë tregtare në disa shtete imponon domosdo një valutë më të fuqishme dhe balancë më të dobët tregtar te të tjerët.

Ndërkohë aftësia për ndihmuar, mbrojtur dhe shpëtuar bankat dhe institucionet e tjera financiare është ndrydhur nga politikat dhe paaftësia e shteteve me borxhe për të absorbuar humbje shtesë nga sistemet e tyre bankare. Si rezultat i kësaj, rreziku sovran tani bëhet rrezik bankar. Në të vërtetë, shtetet po derdhin një hise më të madhe të borxhit të tyre publik në mbulimin e balancës së bankave, veçanërisht në eurozonë.

Për të shmangur shpërbërjen e çrregullt në eurozonë, masat e sotme të kursimit duhet të jenë më graduale, marrëveshja e rritjes duhet të plotësojë marrëveshjen e re fiskale të BE-së dhe një union fiskal me reciprocitet borxhi duhet të implementohet. Si shtesë, një union i plotë bankar, duke filluar me sigurimin e depozitave në të gjithë eurozonën, që duhet të iniciohet, dhe veprimet drejt integrimit më të madh politik duhet të merret në konsideratë, edhe në rast se Greqia del nga eurozona.

Fatkeqësisht, Gjermania i refuzon të gjitha këto masa kyçe politike, pasi që është e fiksuar në rrezikun kreditor, së cilit taksapaguesit e saj do t’i ekspozoheshin me një integrim më të gjerë ekonomik, fiskal dhe bankar. Si pasojë e kësaj, probabiliteti i një katastrofe në eurozonë po rritet.

Dhe, derisa reja mbi eurozonë është më e madhja, megjithatë nuk është e vetmja që e kërcënon ekonominë globale. Përgatituni për telashe.

 (Nouriel Roubini, profesor në shkollën e biznesit “Stern” në Universitetin e New Yorkut dhe shef i “Roubini Global Economics”, ishte një prej ekonomistëve të paktë që parashikuan krizën e fundit globale financiare. Ai ka shërbyer në administratën Clinton si ekonomist i lartë i Këshillit të këshilltarëve ekonomikë të presidentit dhe ka punuar për Fondin Monetar Ndërkombëtar, Rezervat Federale amerikane dhe Bankën Botërore. Ky vështrim është shkruar ekskluzivisht për rrjetin e gazetarisë hulumtuese “Project Syndicate”, pjesë e të cilit është edhe “Koha Ditore”).