Robert Budina: Filmi në vorbullën pamundësive

Izaura Ndoj

Ngjarja zhvillohet në Selanik, ku Saimiri dhe vëllai i tij i vogël, Vini, i emigruar së fundmi nga Shqipëria, përpiqen të integrohen në vendin fqinj, secili në mënyrën e vet, me sakrificat, por edhe arritjet e secilit. Kjo është historia e dy qenieve që përpiqen të gjejnë vetveten në një vend të huaj, brenda vëllazërisë, në një histori dashurie të verbër dhe pa rrugëdalje. Në një intervistë për “Koha Jonë”, regjisori dhe skenaristi i filmit “Agon” rrëfen punën 6-vjeçare për të realizuar këtë film, kastin e aktorëve dhe bashkëpunimin mes tyre, si dhe vështirësitë dhe sfidat që ka pasur ky film. Filmi “Agon” është xhiruar në Shqipëri dhe në Selanik të Greqisë, me një përzierje aktorësh grekë e shqiptarë, ku rolet kryesore u janë besuar një kasti aktorësh të rinj dhe me një trupë teknike shqiptaro-greko-rumune. Në rolin e Saimirit interpreton Marvin Tafaj, i cili është angazhuar në disa role në teatrin “Aleksandër Moisiu” në Durrës. Guljem Kotori, i cili interpreton Vinin, mësohet të jetë përzgjedhur nga një kast i gjerë prej 5000 kandidaturash. Të tjerë aktorë që interpretojnë në film, janë Xhevdet Jashari, në rolin e Kenos, aktorja Eglantina Cenomeri në rolin e Majlindës, Isabella Kogevina, Laert Vasili, Nikolla Llambro, Hajrie Rondo etj. Kostumet kanë firmën e Ermir Gramos, i cili numëron në karrierën e tij filmat “Falja e gjakut” dhe Amnistia”, skenografia Bianca Nikolareizi, kompozitor Aldo Shllaku. Filmi është një bashkëprodhim i ERAFILM, Shqipëri, Inkas Film Greqi, Elefant Film Rumani, Arizona Film Francë, me mbështetjen financiare të Qendrës Kombëtare Kinematografike Shqiptare, Greke dhe Rumune, të Eurimages etj. Përpara se të vijë për publikun shqiptar, “Agon” do të shfaqet për atë amerikan. Premiera e tij do të jetë në Çikago, ku është përzgjedhur si konkurrent në seksionin zyrtar për regjisorët e rinj.

Emigracioni, është tema që do të shoqërojë filmin “Agon” në rrugën që sapo ka nisur. Ku e morët spunton për të trajtuar këtë temë kaq delikate?

Spunton e mora nga realiteti shqiptar, i cili nuk të ofron shumë mundësi për auto-vërtetim. Në këtë film arrita të nxirrja problemin që ka shoqëria jonë, e cila zhvillimi e gjen te rruga e pisët dhe ne jemi të gjithë bashkëpunëtorë në këtë realitet të hidhur. Filmi nis me historinë e dy vëllezërve ku njëri përpiqet të ndërtojë një jetë të ndershme dhe vëllai i vogël, i cili nuk e duron dot rrugën e gjatë të sakrificës për të ecur në mënyrë të ndershme por do t’i bjerë shkurt. Kjo histori nuk është thjeshtë emigracion, por depërton përtej saj. Emigracioni është një shkas, por fakti është ky; Njerëzit që kanë një traditë në familje nuk mund të konvertohen në kriminel.

Ashtu si këto personazhe filmi, theksuat se pjesë e kësaj historie jeni edhe ju ashtu si çdo shqiptar?

Pa diskutim që dhe unë me familjen time jemi pjesë e këtij realiteti. Është një realitet shumë kompleks, futet dhe pamundësia, padia ime në atë kohë. Është një realitet kompleks që nuk të ofron që ti t’i gjesh gjërat në mënyrë të pastër. Sot nuk është e lehtë të mbijetosh në mënyrë të ndershme. Në këtë vorbull të vështirë gjithmonë ka njerëz që e humbin shpresën dhe kalojnë në krahun e sfidës me jetën për t’u hakmarrë ndaj realitetit. Por, familja shqiptare ka vlera shumë të madhe dhe ky është dhe thelbi që do të përcjellë ky film. Të gjithë personazhet e këtij filmi janë pozitiv, por jeta i ka vendosur në rrethana negative.

Cili është mesazhi i filmit “Agon”, duke parë përtej asaj perdes së agonisë?

Me anë të këtij filmi kam dashur të tregoj vlerat e vërteta që ne kemi. Dhe kjo gjë arrihet vetëm në përplasje të madhe, nuk zbulohen duke u shitur nëpër botë për ato që nuk jemi.

Pse zgjodhët pikërisht Greqinë për të xhiruar filmin?

Zgjodha Greqinë, pasi para 3-4 vitesh ajo ishte shumë ndezur duke pasur parasysh paragjykimet e tyre për ne dhe paragjykimet tona për atë shoqëri.

Sa e vështirë ka qenë për kastin e aktorëve për të mishëruar rolet që ti ke ngritur në këtë film. Pse besove tek këto aktorë të rinj dhe jo tek një brez ndoshta më i pjekur për sa i përket karrierës?

Arsyeja e parë është se filmi më kërkonte aktorë të rinj. Për këtë moshë isha i detyruar të bëja kast, dhe shumë rastësisht jam i lumtur që linja ku unë kisha shkruar vajti e u ngjit tek këta personazhe. Përveç kino-provave ishte marrëdhënia që unë krijova me këta talente që pretojnë të ardhme. Ishte një kimi, e cila që në momentin e parë funksionoi.

Përveç premierës në dhjetor të këtij viti, filmi do të konkurrojë dhe në Festivalin Ndërkombëtar të Çikagos. Cilat janë pritshmëritë e këtij filmi në SHBA?

Të them të drejtën, në momentin që do të gjej distributorë, është çmimi më i madh. Nëse ne marrim çmim, por nuk gjejmë distributor kjo nuk është asnjë arritje. Në momentin që do të gjej mbështetjen për një projekt të ardhshëm, do të jetë një arritje e madhe për mua. Çmimi është për “glamur”, ne nuk jemi pjesë e atyre realiteteve, sigurisht që çmimi është i rëndësishëm, pasi i shtyn kritikët e filmit për të parë me një sy tjetër.

Publiku shqiptar është shumë i rëndësishëm, por ai botëror është një sfidë për ju?

“Agon” është përzgjedhur në Festivalin Ndërkombëtar të Çikagos në SHBA, në garën zyrtare, në seksionin e regjisorëve të rinj. Festivali zhvillohet në datat 11-25 tetor, ndërsa premiera botërore e filmit do të bëhet në datat 18, 19, 22 tetor në Çikago, përgjatë zhvillimit të festivalit. “Agon” do të konkurrojë për “Hygon e Artë”, së bashku me një përzgjedhje prej 14 filmash të tjerë. Kjo është hera e parë që një film shqiptar merr pjesë në garën zyrtare të këtij festivali, duke hapur një dritare drejt kinemasë shqiptare. Por, ajo që duhet të theksoj është se publiku shqiptar percepton pak ndryshe nga publiku i huaj, jo se nuk është i kualifikuar thjeshtë e njeh realitetin më mirë se publiku i huaj. Të arrish të pushtosh zemrën e publikut shqiptar është shumë e vështirë.

Si e shikoni sot, zhvillimin e kinemasë në Shqipëri?

E shikoj shumë të pamundur në mekanizmin që ofron shteti, po të jashtëzakonshëm nga njerëzit që duan të bëjnë kinema. Ne po përpiqemi të financojmë disa artistë të rinj, të cilët nuk presin t’i financojë dikush, por hidhen dhe bëjnë ato që kanë pasion. Kinemaja sot, është në vendnumëro pavarësisht disa iniciativave pozitive.