Luljeta Leshanaku, zëri kumbues i poezisë

Kanë thënë për Luljeta Leshanakun
„ Fëmija që pagoi për mëkatet politike të prindërve të saj në Shqipërinë e Enver Hoxhës; Luljeta Leshanakun nje poete e re e cila duket sikur ka njëqind vjet që shkruan në një gjuhë që shkruhet vetëm prej njëqind vjetësh; një poete liriko-erotike në rrënojat e shtetit.  është e vërteta, dhe po kaq e paparashikueshme si një oaz pas një mali në Hënë“.

- ELIOT WEINBERGER
“Pra, një nga elementët që e dallon poezinë e Luljeta Leshanakut nga të tjerat është mungesa e ndonjë komenti politik apo social. Larmia e pashoq e tematikës së poezisë së saj, që shmang reagimet sempliste ndaj të kaluarës së tmerrshme dhe të tashmes dhe të ardhmes të pasigurt, ndoshta përbën një nga cilësitë që ju siguron veprave të saj një vend ndër klasikët bashkëkohorë të letërsisë botërore. Ajo ju flet intimisht lexuesve, gjë që përbën tiparin dallues të poetëve të vërtetë, të aftë të tejkalojnë çdo kohë e kulturë.”
- PETER CONSTANDINE
“Këto poezi impresionuese mbartin një forcë shumë të ngjashme me sythet e para të pranverës , një shenjë të mbijetesës dhe jetës ngulmuese. Në ketë botë njerëzore çoroditëse, një përcaktim i tillë i qartë, provon edhe një herë të vërtetën tonë të përbashkët. Luljeta Leshanaku na flet të gjithëve”
-  ROBERT CREELEY
„Për lexuesin amerikan, nuk ka asgjë të huaj tek veçoritë poetike të poetes shqiptarë Luljeta Lleshanaku. Ajo është një poete e dashurisë. Por, këtu ka një ndryshim; ajo bën qartësimin se çfarë do të thotë të jetosh në një botë të dhunshme dhe të korruptuar që depërton në botën private dhe tradhton çdo intimitet. Vepra e saj poetike kundërshton të gjithë „të vërtetën“ publike. ”Fresco“ është një libër i një inteligjence konstruktive radikale.”
- ALLEN GROSSMAN

E HËNA NË SHTATË DITË 

I.

E hëna është një këpucë teke;

me tjetrën, ndoshta po argëtohet qeni i lidhur tek porta.

Dielli del gjithmonë nga një deriçkë

dhe derdhet si krundet nëpër rrugë- gjithsesi i panevojshëm.

Burrat që zbresin zallit

me trupin drejt, e duart të lidhura pas shpine

janë nisur për askund.

Ata ngjajnë me thepin e pushkës në vijën e shënjestrës;

duhet te mbash frymën për t’i fiksuar.

Pështyma e tyre akoma e hidhur nga kafeja

dhe mbi jakat e xhaketave- barriera zbokthi

apo flamuj të bardhë dorëzimi.   

Javë të tëra pa rënë një pikë shi. Përroi i vetëm digjet nga sifilisi.

Një fëmijë i përvidhet së ëmës; nuk do të shkojë në shkollë.

Është nëntë vjeç, dhe mbledh e zbret me gishtat e nxirë me arra të njoma

vitet që i kanë mbetur deri në rekrutim.

Përtej dhjetës, ai është i hutuar.

Vizaton rreth vetes një rreth të madh në pluhur

si një copë lëkurë e shënuar

atje ku do të kryhet një heqje tumori..

II.

Si salmonët, lënë detin dhe i ngjiten grykëderdhjes se lumit

kur vjen koha e dyzimit,

- dasmorët, bëjnë një hap prapa në histori

ndërsa kthehen te nesërmen, me sytë përdhe, duke i kërkuar lëkurët,

të zonjës së shtëpisë:

“E imja është krejt e bardhë, me manikur ne thonj!”

“E imja është e butë, dhe ka një damkë djegie hekuri në parakrah”

“E imja mban erë sherebel; pa kanavacë e pa astar!”

“E imja është e magjepsur; mund ta veshësh nga te dyja anët!”

“Më jep një çfarë të mundesh, pak rëndësi ka!”

Ja dhe Mustafai, pijaneci…,

me kokën e ngjitur në të djathtë të trupit.

Ai është shenjti i së hënës- fajtor për gjithçka

ndërsa përthith mallkimet e të tjerëve 

si një copë pambuk e lagur me alkool,

përmbi plagë.

III.

Para gjumit bota kthehet nën qepallë

si ushtria nën një hark triumfi, e ngopur në kotësinë e vet,

Në fund të kolonës-plaçka e luftës

-riti i përnatshëm i bashkimit trup me trup,

ajo muzikë rrecka-rrecka

që mjafton sa për të fshehur

motivin për të cilin u zgjuam sot në mëngjes

e aq më tepër, atë, për të cilin duhet të zgjohemi nesër.

Llamba shuhet për herë të fundit.

dhe gjaku iu rikthye qarkullimit te vogël.

IV.

Kur ime gjyshe erdhi nuse këtu,

shtëpia ishte bosh: vetëm armët varur e një emër të mirë.

Me kaq pak gjëra, asaj iu desh të ndërtonte një qytet

të gjejë një palë shpatulla për një kokë.

E filloi duke mbjellë një kajsi para shtëpisë.

Dhe më tej një të dytë. Si një deadline,

apo si dora e vënë para fytyrës

që fryma të kthehej e ngrohtë mbrapsht.

Pastaj prej trupit te saj pikuan fëmijët

shiu nga tenda prej llamarine.

Ata që ranë në tokë të butë u harruan; të tjerët mbi çimento

ia dolën mbanë.

E ata që mbijetuan,

sot e kësaj dite janë ngurosur në një fotografi bardhë e zi

me kostumet prej stofi dhe shtegun e qartë të flokëve me brilantinë

të parehatshëm,

si brenda një jete të marrë hua.

V.

Lodrat e prishura ishin argëtimi im.

Zebra, karroca kineze e akullores me kurdisje,

që im atë m’i solli dhuratë për Vit të Ri,

asgjë nuk vlenin

ishin si torta me kremin e lëpirë fshehtas në kuzhinë

derisa diçka metalike u thyhej përbrenda

dhe hidheshin tej të panevojshme …

Atëherë ua hapja barqet, ingranazhet mikroskopikë, bateritë

pa e ditur se kisha bërë hapin tim të parë drejt të kuptuarit,

si liri nga funksioni.

Kur për herë të parë pashë një pikturë të vërtetë,

bëra disa hapa mbrapa, instinktivisht, me thembra,

po zgjidhja pikën e vdekjes,

nga ku mund të hyja në brendinë e gjërave.

Ndërsa me njerëzit ishte tjetër gjë,

ata i ndërtova vetë. Njerëzit i desha,

qëllimisht jo deri në fund. Asnjëri prej tyre

nuk preku tavanin e kaltër me kokë,

si shtëpitë e lëna në mes, me një plasmas në vend të çatisë

kur sapo ka filluar vjeshta e lagësht e të kuptuarit.

VI.

Ja, ku është ai burri i ndershëm, burri i drejtë,

me fytyrën e shkundur mirë nga thërrimet

si një shtroje pikniku.

Soji i tij nuk mbetet kurrë pa punë:

“Kam një vrimë të gatshme në gjoks,

a ka kush ndonjë gozhdë për të ngulur?”

Të njëjtën gjë ka bërë edhe stërgjyshi,

edhe gjyshi, babai..

Ndoshta të njëjtin zanat do të ketë edhe i biri, për analogji.

Ai që pikërisht tani, i ka ngulur sytë si diçkaje të pavlerë

(hapu dhe e futu!)

herët e vonë.

“Sa larg do të shkoj?”- e kishte pyetur një herë i biri

“Aq sa mos ta humbasësh veten nga sytë!”

Mund të kishte qenë një ëndërr, sepse pema e tij gjenealogjike

u dogj nga rrufeja

dhe një erë e mirë prej uluëeah u përhap nëpër katund.

VII.

Kundërmim rrënjësh. Shirat kthehen në zgjoin e vet

si bletët, të gjithë njëherësh, pa hierarki. Është traditë.

E për të dalluar shirat e freskët nga ata melankolikë

të mbarsur mbi kodrina gjatë verës,

unë mbyll njërin vesh, njëlloj siç perceptohet identiteti.

Im ungj më kërkon një fazzoletto për të fshirë syzet,

e quan kështu, që prej kohës kur ishte për kurim nga

bronkopneumonia në Firence,

kohë për të cilën ai flet

si për muajin e mjaltit.

Ai tashmë ka dëftesën e notave të mia simestrale në dorë

gjaku i pulson në tëmtha; çështje për jetë e vdekje.

Varet prej tij

të përcaktojë

në jam një tullë për shtëpi

apo gur për një kullë bari.

Dhe ajo dorë që pritet të më godasë

është manual përdorimi që lexohet vetëm një herë

por, ulluqet në pëllëmbë, vijat e tij të fatit,

janë të vetmet që nuk do të më lënë shenjë.

Djalli e marrtë! Më sill një fazzoletto!

VIII.

Nëse ke një lëkurë të zezë,

Buzëqeshja jote duhet të jetë e përkryer.

Ajo s’mund të jetë gjysmake dhe as me dhëmbët copë-copë.

F. e di këtë. Ajo mban zi për të birin,

Hap dritaren herët, ndez sobën me vajguri e me një copë telegram të spërdredhur,

pastron oborrin, ushqen pulat, gatuan sa për dhjetë vetë

fikson karrigen e saj me krahë sfinksi përballë derës

dhe si çdo ditë kapet si një skifter, fort me kthetra

pas rregullit

formës,

duke joshur si kuadratet në fushat me grurë

atë pjesë të saj, që fluturon pamëshirshëm në vijë të drejtë

dhe që nuk e prek tokën.

Ajo i merr përshëndetjet me sy.  

Rruga i hapet nga të dyja krahët.

si e diela midis ditëve të javës, e caktuar për mirënjohje

dhe meditim.

IX.

Në mes je i shpëtuar- thoshin latinët

Mbulesa e qëndisur në mesin e tryezës,

Tryeza në mesin e qilimit.

Qilimi në mesin e dhomës.

Dhoma në mesin e shtëpisë.

Shtëpia në mesin e bllokut.

Blloku në mesin e qytetit.

Qyteti në mesin e hartës.

Harta në mesin e dërrasës së zezë.

Dhe dërrasa e zezë.

Në mesin e hiçit.

Lola është një engjëll. Balli i saj nuk është rritur që kur ishte tetë vjeç,

për të ruajtur të njëjtën qendër graviteti. Dhe ajo pëlqen skajet, qoshet

pavarësisht se veten e gjen gjithmonë në mes të një autobusi

kur njerëzit turren drejt hyrjes dhe daljes.

Fqinjët e mi janë njerëz të pashkollë,

nuk kanë dëgjuar asgjë për estetikën,

dhe zor se kanë lexuar gjë mbi boshtin, simetrinë dhe të vërtetën absolute.

Por, ata lëshohen instinktivisht drejt mesit

ashtu si koka e burrit lëshohet krejtësisht në prehrin e gruas, 

që me një palë gërshërë, pabesisht, deri nesër

do ta bëjë atë më të prekshëm se kurrë.

X.

Përgatitjet për dimër nuk janë një zakon

por, shqisë. Flakim nga vetja, makthet tona të tepërta,

si objektet nga një anije e ngecur në cektinë.

Taedium vitae* është ora lokale që nuk bën më punë

Përderisa vetëm një erë fasulesh të ziera na ndan nga fqinjët.

Dhe nga paraardhësit, një ëndërr sipër stufës.

Mes meje dhe fuqive të mia nuk ka asnjë ndërmjetës.

era predikon rreth e rrotull me zë hundor prej profeti te rremë.

Vitet përbrenda rrokullisen me kollotumba, pjerrësirës së ngrirë,

duke fshehur instinktivisht kokën midis gjunjëve.

Kufijtë rrudhen. Edhe pse më abstrakt se kurrë

trupi është atdheu im pa himn.

me të cilin prekem në kllapi, në kufijtë e ekzistencës

si buzët e nënës mbi ballin e fëmijës me temperaturë…

kur është fjala

për mbijetesë.

*taedum vitae- lat. mbingopje nga jeta