Granit Zela, krijues, qëmtues dhe shqiptues ngadhnjyes

Granit Zela ka lindur në Bushat, (Bicaj), Kukës në 10.2.1979. Shkollën e mesme e ka kryer në Shkodër dhe Tiranë për gjuhë angleze. Është diplomuar në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja në degën “Anglistikë-Amerikanistikë” si dhe në Fakultetin Histori-Filiologji dega “Gjuhë dhe Letërsi Shqipe” në Tiranë. Ka përkthyer ese të kritikës së letërsisë të mbi njëzetë autorëve britanikë dhe amerikanë, në revista dhe periodikë letrarë si Mehr Licht!”, “Aleph”, “Albania”, “Temp”, “Sfida” mbi autorë si Xhon Apdajk, Uilljam Folkner, Kathrin Anne Porter, Tomas Eliot, Xhejms Xhojs etj.  Ka botuar dy libra poetikë “Apokalips” Mokra 2001 (Çmimi “Kënga e Parë”, Lidhja e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë) “Në studion time hermetike” Aleph 2003, dhe një libër me tregime “Vdekje me dëshirë”, Globus R 2002. Në vitin 2006 ka botuar romanin “Dodona” fragmente të të cilit janë botuar në revistën letrare Mehr Licht dhe mandej në revistën evropiane elektronike “Eurozine”. Është specializuar për gjuhë angleze në SHBA, Gjermani, Slloveni, Ukrahinë, dhe Kanada. Qysh prej vitit 2003 është pedagog i gjuhës angleze në Universitetin Ushtarak “Skënderbej” në Tiranë.

Analiza e krijimtarisë së tij

Nga Agron Tufa*

 Granit Zela është një ndër krijuesit më të rinj të fundviteve nëntëdhjetë dhe që në fillim të viteve 2000 shfaqet aktivisht në periodikët letrarë, derisa e shohim të përqendrohet kryesisht në të përjavshmen kulturologjike ‘FjalA’. Ka botuar mjaft dendur ese kulturologjike origjinale dhe përkthime nga eseistika anglo-amerikane, tregime, poezi dhe shkrime problematike kulturore. Librin e parë me poezi ‘Apokalips’ e boton më 2001, ku mbizotëron kryesisht tematika e apokaliptikës individuale. Ka mjaft situata makabre, të dëshpëruara dhe toni disi patetik mbizotëron, duke i dhënë vëllimit një diptik bardh-e-zi si në vizatimet me plum ose grafikë.

Në prozë Zela boton më 2002 vëllimin me tregime ‘Vdekje me dëshirë’ –një narracion gjysmëfantazmagorik dhe baladesk i realeve nga Verilindja, temat intime dhe, përgjithësisht, përjetime metafizike pseudoromantike. Kjo ka marrë ngjyra të përndezura në vëllimin e dytë të poetit - ‘Në studion time hermetike (Aleph 2003), si një nga librat më të suksesshëm të autorëve më të rinj që shkruajnë sot. Libri të bën për vete jo vetëm me bashkëkohësinë e përjetimit, por sidomos, me nivelin e pjekur artistik, me shkallën virtuoze të zotërimit të intonacionit, diksionit të qashtërt, organizimit strofik dhe imazhit të brendshëm të poezisë të orkestruar me një organicitet harmonioz.

 Romani “Dodona” (2006) është  një prozë e ndershme, një prozë që ka një tekst tepër të kujdesshëm, të skalitur me  të gjitha parametrat që përbëjnë  tekstin letrar. Një tekst jo ordiner, pra jo një tekst me elemente të huaja, përftuar me mënyra të pandershme, dhe kjo ndoshta është edhe pika më e fortë e autorit Granit Zela që na jep më në fund romanin me të gjitha rravgimet idealizmat, zhgënjimet e tij nëpërmjet një simbolike të pakufishme.

Ploja e Kukësit të vjetër (Poezi)

   Granit Zela        

Medet ç’kob i madh qytetin e gjeti

i bënë dhunë atij qytet hyjnori

përtokë flaku skeptrin bija e hënës, bir i diellit

plot dhimbje e fjalë u delnin për zori

lindi binjaku i tij Qyteti i Ri, tjetri

që s’është veç hije e të parit

u mbulua ai prej harrimit e territ

u ngrit mbi dhunën, gjakun e zjarrin

u dëgjua përmbytja e shkaktuar zhurmshëm

u vërsul me rropamë ujanë e rrëmbyer

e egër, e pashpirt si kafshë e ndërkryer

bujshëm rrahën krahët shpezët e tmerruara

gjeth e lule llumi thellë i rroposi

foletë ua prishi turri i ujit të tërbuar

një gjarpër i zi prej Drinit të Zi doli

iu ngjit shpinës malit ditën për diell

kahmos tejembanë helmin e volli

ra heshtje varri… zë nuk u dëgjua

hije u panë në shpinën e malit të lartë

harrim i tyre i kobshëm ishte shkruar

veç kujtimet do mbesin për qytetin e artë.

FREDERIK RRESHPJA NË VDEKJE

Ka vdekur ai

sa dëgjova për ikjen heshta

pastaj qava

në një dhomë të errët qava nëpër terr

terri ishte i terrtë atë natë

qirinj ndeza për ty Frederik

ndenja me orë të tëra duke qarë

pastaj dola jashtë duke u rrëzuar nëpër shira

jashtë…

kishte më pak vjeshtë

më pak stinë

më pak muzgje

shumë më shumë trishtim.

Desha të bie në gjumë. Natë.

isha i trazuar, përpëlitesha. Pashë në ëndërr

te shtëpia jote në një rrugë të humbur të Tiranës

ishe i vetmuar në odën e pritjes pafund

atje të gjallët kishin hapur varre

gjeta një varr në zemrën time prej njëzet e shtatë vjeçari

malli më kishte marrë për Ty.

Tash Kali i Pikëllimit nuk qas pranë njeri

nuk pi ujë,  tagjinë nuk e prek

ka nisur të grah si i shastisur rruginave

në kërkim të të Zotit

që me vdekjen mbet

të gjallët nuk kishin kohë për ty

më mirë me vdekjen

më mirë aty

harrimi

harrimi, harrimi

do të na tëharr të gjithëve

por Ti e kalove Portën e Harrimit

hipur Kalit të Zi.

E tash në Përjetësi

sërish i mallkuar të jesh në vetmi

në gjak e ke mallkimin Frederik

s’mund t’i shprishësh gjakun që të rrjedh në deje

ik tani

më mirë ik!

I VETËM NË JETË

I VETËM NË VDEKJE.