Salvatore Kuazimodo, shenjtori i poezisë

Salvatore Kuazimodo vdiq në Napoli më 14 qershor 1968. Ka një jetë të stërmunduar në fëmijëri dhe kaluar pas të atit, kudo që shkon ai. Kishte lindur në Modika (Modica) më 20 Gusht 1901 dhe si bir i një punonjësi hekurudhash, e kalon fëmijërinë e tij të hershme në stacionet e vogla të fshatrave. Klasat e para i ndjek në Xhela (Gela). Pas tërmetit të tmerrshëm të 1908-ës, shkon pas të atit, i cili transferohet në Mesinën e shkatërruar. Për gjithë jetën e tij, megjithë kohën e kaluar, poeti thuhet se do të ketë në mëndje përgjithnjë jetesën e çuditshme në vagonët hekurudhorë, midis gërmadhave, vrasjeve të çakejve, lëkundjeve sizmike të njëpasnjëshme. Më pas ai studion në Palermo: por nuk mundet të përfundojë në fakultetin e inxhinjerisë. Gjendja e vështirë ekonomike e bën që të kërkojë herët punë punë. Pasi punon si projektues teknik në një ndërmarrje ndërtimesh, komisioner dyqanesh, nëpunës teknik pranë një magazine romane, pasi organizon, - siç rrëfente  vetë – një grevë, pikërisht në vigjilje të hyrjes në fuqi të ligjit fashist antigrevë, gjeti një punë të re, më të qëndrueshme, në Xhenjon Civile.

Shkruan shpejt vargje dhe auditori i parë i tij janë miqtë e ngushtë Puliati e Elio Vitorini dhe, në vijim të ftesës së Vitorinit, më 1929, shkon në Firence, ku njeh, ndër të tjerë, Euxhenio Montalen, Manzaninën, Lorian e Bonsantin, i cili boton, për herë të parë, tre poezi të të riut sicilian në revistën “Solaria”. Vite më vonë e gjejmë që i jepet përkthimit , ku vepra e tij e parë e rëndësishme në fushën e përkthimit poetik është “Lirikë grekë” (“Lirici greci”) botuar për herë të parë më 1940 me parathënie të Luçiano Ansekit. (Ansechi). Më 1942 pason vëllimi që përmbledh krijimtarinë poetike të të gjithë periudhës së mëparshme, “Dhe mbrëmja ia beh në çast”. “Odiseja” e nga Katuli, “Edipi-n mbret” të Sofokliut dhe “Ungjillin” e Shën Gjonit. Boton këngën epike të “Ditë pas dite” (Giorno dopo giorno”), 1947, të cilën do ta ndjekin vepra gjithashtu me vlerë: “Jeta nuk është ëndërr” (“La vita non e sogno”), 1949, “Blerimi i rremë dhe i vërtetë” (“Il falso e vero verde”), 1956. Në vitin 1958, për veprën “Toka e pakrahasueshme” (“La terra imparegiabbile”) poetit i jepet çmimi “Viareggio” (më 1953 kishte marrë, bashkë me anglezin Dylan Thomas, çmimin Etna – Taormina). Më në fund, një vit më pas (1959), Kuazimodo fitoi vlerësimin më të madh, çmimin “Nobel” për letërsi.

Në shqip Quasimodo, vjen para pak vjetësh i përgatitur nga shkrimtari Zimo Krutaj dhe botuar nga “Ombra GVG”. Libri përmban poezi të zgjedhura nga vëllimet poetike: “Ujëra dhe toka”- 18 poezi, “Oboe e mbytur”-17 poezi, “Erato e Apollion”-10 poezi, “Poezi të reja”-11 poezi, “Ditë pas dite”- 13 poezi, “Jeta nuk është ëndërr”-7 poezi, “Blerimi i rremë dhe i vërtetë”- 7 poezi, “Toka e pakrahasueshme”-13 poezi,  “Të japësh e të kesh”- 9 poezi dhe mbyllet me një ese brilante të vetë autorit “Fjalë për poezinë”.

ERË NË TINDARI

Tindari, të butë të njoh

mes kodrash të gjera varur mbi ujërat

e ishujve të ëmbël të Zotit,

ti sot më kaplon

e futesh në zemër.

Unë ngjis maja, humnera ajrore,

përhumbur në erën e pishave,

dhe shpura e lehtë që më përcjell

përhap në ajër,

valë tingujsh e dashuri,

e ti më merr,

nga malli i tyre më nxjerr

e frikëra hijesh e heshtjesh,

strehë gëzimesh dikur të pareshtura

e vdekje shpirti.

Për ty e panjohur është toka

ku fundosem çdo ditë

e fjalë të fshehta mëkoj:

tjetër dritë të zhvesh përmes xhamash

në petkun e natës,

e një gëzim që s’është imi prehet

në parzmin tënd.

I sertë është mërgimi,

e kërkimi i harmonisë që përfundonte

te ti, sot shndërrohet

në ankth të parakohshëm vdekjeje;

e çdo dashuri është strehë për trishtimin,

hap i heshtur në terrin

ku ti më ke vënë

bukën e hidhur të thyej.

Tindari, i kthjelltë, kthehet;

mik i ëmbël, më shfaqet qiellit

nga një kreshtë e më zgjon,

e unë bëj sikur i druhem kujtdo që s’di

se ç’erë e thellë më ka përfshirë.

TOKË

Natë, hije të kthjellëta

djep ajri,

era më mbërrin në fluturofsha te ti,

me të dhe deti aromë e tokës

ku bregut gjindja ime këndon

me vela, me trale

me fëmijë zgjuar herët në agim.

Male të thatë, fusha ku bari i parë

pret tufa e grigja,

malli juaj më mih në shpirt.

DIMËR I LASHTË

Dëshirë për duart e tua të dlira

në gjysmëhijen e flakës:

dinin për lisin e trëndafilat;

për vdekjen. Dimër i lashtë.

Melin kërkonin zogjtë

e bëheshin borë në çast;

kështu dhe fjalët.

Pak diell, një brerore engjëlli

e më tej mjegulla; e pemët,

dhe ne të ajërt n’agullim.  

RRUGICË

Nganjëherë më grish sërish zëri yt

e s’di ç’qiej e ujëra

më zgjohen përbrenda:

një rrjetë dielli tek shthuret

mbi muret e tu që mbrëmjeve ishin

një nanuritje llambash

dyqanesh të mbyllur vonë

plot erë dhe trishtim.

Kohë tjetër: një vegjë rrihte në oborr,

e natën dëgjohej një vaj

këlyshësh e fëmijësh.

Rrugicë: një kryq shtëpish

që përmenden ngadalë

e s’dinë se ç’frikë është 

të mbetesh vetëm në terr.