Përpjekja për ta gjetur një pikë
kryesore në librin “Klepsidra” të Moikom Zeqos, me sa duket, gjithnjë na
shpie drejt një epiqendre të caktuar. Dhe kjo patjetër bëhet e
vetëmjaftueshme për të qëndruar si një rrafsh metaforik ku ndërlidhen të
gjitha fijet me të cilat ndërthuret vepra në fjalë. S’do mend, i tillë
është edhe vetë titulli që përmban ky libër, pra Klepsidra, e që
njëherazi mund të shihet se është edhe titulli i një proze të përfshirë
aty. Kjo nënkupton faktin se nëpërmjet tregimit për klepsidrën, veglës
antike për matjen e kohës, autori arrin në mënyrë programatike ta
ndërtojë kontekstin e përgjithshëm, parabolën arketipore dhe shllimin
paradigmatik të tij, gjithmonë duke e bashkuar kohën astronomike me atë
artistike. Si rrjedhojë del se kjo është një tendencë relativizuese për
ta vendosur dhe zhvendosur çdo gjë brenda një kozmogonie të caktuar.
Sido që të vrojtohet ecuria e këtillë, na bëhet e qartë se zbulimi i një
klepsidre në një varr të nekropolit të Durrësit, shndërrohet në temë
qendrore… Me anë të saj i shpall luftë kategorisë së kohës si
ekskluzivitet astronomik, në radhë të parë duke krijuar sfidën e tij të
pashmangshme për ta zhvilluar një lojë të pafund; në njërën anë duke e
fiksuar atë si një parametër historik, si ndodhi konkrete në rrethana të
njohura, që gjithsesi kundrohet brenda suazave të kapshme dhe, nga ana
tjetër, duke e përplasur çdo gjë në shtjellën e përfytyrimit artistik,
në sferën e manifestimit shpirtëror, aty ku ndodh shtegtimi universal, i
cili është i paarritshëm dhe i pakufishëm….Autori, të gjitha tregimet
dhe esetë e tij i quan
parabola misteri, me qëllimin e vetëm që
ato t’i trajtojë në mënyrë sa reale aq edhe hipotetike, duke i lëvizur
në rrafshin e dritëhijes. Vetë termi
parabolë këtu merr kuptim
të plotë letrar e zhanror, bëhet rrëfim i përsosur alegorik, sigurisht
si një rrokme për ta riformësuar atë në aspektin e një kompozimi modern.
Madje, qoftë edhe si një term gjeometrik, këndej vetvetiu del se
parabola është një vijë e lakuar dhe e hapur, ndarëse dhe bashkuese
njëkohësisht, është pjesë dhe tërësi, formë dhe përmbajtje, sepse në
fund, prapë së prapë, mbetet vetëm misteri si element mbizotërues që
shtrihet brenda kufijve të qartësisë apo edhe të enigmës që paraqitet.
Duke e ndjekur vijën horizontale të librit “Klepsidra” të Moikom Zeqos,
pra renditjen e ngjarjeve që janë gërshetuar sipas një logjike pak a
shumë jetëshkruese, në përgjithësi mund të themi se kemi të bëjmë me një
sublimim empirik të dijes dhe të fantazisë së autorit…Kështu edhe
personazhet dhe ngjarjet e shumta bredhin fare lirshëm nga njëra kohë në
tjetrën, pikëtakohen në aspektin ontologjik dhe gnoseologjik me forma
të ndryshme, por me përmbajtje të njëjta…Bie fjala, në prozën “Gra
mistike” e shohim asketen Maria egjiptiane tek udhëton nëpër kohë dhe
hapësira të ndryshme, herë duke u zhdukur e herë duke u shfaqur, për të
na lënë vazhdimisht një përshtypje të njëjtë; te “Princi Hirtigr” po
ashtu realiteti dhe imagjinata bashkohen duke i thyer të gjithë kufijtë e
mundshëm; edhe muzikanti Karion nga Dyrrahu që shfaqet nga gojëdhënat,
ndjek të njëjtat lëvizje në vështrimin krijues të autorit; edhe fantazma
e shqiptarit Jusuf nga Leskoviku zgjohet nga mbishkrimi i një shpate
për të ardhur deri në ditët tona etj…Ajo që mbetet si nyja më intriguese
e këtij libri, pa dyshim është elementi i misterit qoftë si temë, qoftë
edhe si vizion… Misteri i M. Zeqos është variacion shumë relativ, i
plotësueshëm dhe i ndryshueshëm; ai jeton brenda gjithëkohësisë për ta
mbajtur gjallë njeriun në kuptimin shpirtëror dhe për ta tërhequr atë si
me magji që të identifikohet në situata të nduarnduarshme.
Ahmet Selmani
Comments
Post a Comment