NELSON Algreen: “Një shkrimtar në të vërtetë s’jeton, ai thjesht vëzhgon”

Duket si një intervistë në jerm, kjo e Nelson Algreen, por është një nga intervistat më të vështira, që është realizuar ndonjëherë nga redaktorët e Paris Revieë, me një rrëfimtarët më interesantë të shekullit të shkuar. Me një jetë shumë emocionale: diku me shumë të përpjeta dhe me shumë tatëpjeta, ai rrëfen teknikën e shkrimit të tij; si ka vepruar për një nga veprat e tij më të njohur; por edhe si vepronte në përgjithësi në krijim...Vetëm se, kujdes, është shumë e vështirë të ndjekësh Algreen nëse nuk e ke lexuar. Është pak në një si gjendje konstante jermi. Për romantikët, duhet të kujtojmë, se ky ka qenë dashuria më e madhe dhe e fshehtë e jetës së Simone de Bovuar...

Nga Alston Andersen & Terry Southern*

Intervista u bë në apartamentin e sipërm tejet të errët dhe si të çrregullt, të një ndërtese në Greenwich Village- në vjeshtën e vitit 1955. Papritur, një numër i paparashikuar vizitorësh u derdhën për të dëgjuar Algreen. Fjala ishte përhapur menjëherë tek fqinjët e tij-se ai po jepte një intervistë dhe ne nuk e dinim se në këtë kuartier të harruar të qytetit, Algreen respektohej jashtëzakonisht shumë.

Ai jetonte me shkrimin, dhe kështu e kishte ndërtuar edhe rutinën e tij në të- sinqerisht nuk e ndjente nevojën e askujt: ai mendonte se arrinte të bënte më të mirën apo më të shumën e punës së tij natën. Shkruante vetë në makinën e shkrimit. E godiste tastierën e saj, si një njeri që ndjen dhe e kupton tamam atë që thotë dhe shpesh në të vërtetë atë e thoshte -në të njëjtën mënyre edhe si vishej-kishte gjithmonë një humor të mirë shpërfillës, që dukej se ishte menjëherë aq shumë amerikane dhe në sensin e ditëve të më vona, disi jo aq amerikane: Kollarja e tij, nëse ai e kishte mbajtur ndonjëherë si duhet, ngjante shumë e shtrembër, ashtu si ishte shpesh edhe sintaksa e tij. Ai ishte një njeri që s’e tradhtonte asnjë tendencë çfarëdo në drejtim të edukatës, vetëm se kishte një bujari të natyrshme dhe dhembshuri të lindur. Që të flisje me Algreen ishte si të kishe bërë një bashkëbisedim të sjellë shumë shpejt në atë stad të rralluar, ku vlerat janë aktualisht të shpallura.

A keni pasur ndonjë vështirësi, kur keni botuar The Man with the Golden Arm?

“Jo, jo, por.... Në fakt, asgjë s’ishte aq e lehtë, sepse unë isha paguar më parë sesa ta shkruaja. Ajo më ka marrë një kohë bajagi të madhe sepse botuesit kishin një shumë tmerrësisht të madhe parash, që e fituan gjatë luftës. Doubleday aplikonte një pagesë të parapërgatitur, që ishte goxha e madhe. Unë punoja për Harper-që do të thoshte se e kisha bërë ndërkohë një roman. Në mënyrën sesi ata vepronin-, mirë, e lemë-dua t’ju them se ishte vërtetë një shtëpi e vërtetë botuese; më kuptoni ata të jepnin ty, ah..ndoshta pesëqind dollarë më përpara dhe ato që këtej e tutje ishin të tuat. Qoftë edhe nëse libri të merrte dy vjet-mirë, por kjo do të thoshte, se ju kishit marrë përsipër mbi vete një goxha rrezik. Ata paguanin për prestigjin e letërsisë, ata kishin një redaktor që njëherë në mos gaboj kishte redaktuar diçka nga Thomas Wolfe apo dikë tjetër; mbi të gjitha -ata vepronin gjithmonë në këtë mënyrë. Dhe, unë s’e pashë atë tamam, vetëm dhe nuk e di se çfarë shënimi ishte, që ju të kuptoni më mirë. Kështu që një djalë nga Doubleday erdhi një ditë dhe unë i thashë se ajo që doja prej tyre -ishte thjesht një shumë me të cilën të mund të jetoja për një javë ose mbase për një vit. Kurse ai më tha: “Çfarë do të thuash mjaft për të jetuar?” dhe unë i thashë: “Pesëdhjetë dollarë”, që mua më dukej aq shumë atëherë-kurse ai mu kthye: ”Mirë, por sikur ta lemë gjashtëdhjetë dollarë për dy vjet?” Ai e ngriti vetë pagesën, e kuptoni, dua të them se ata ishin vjedhës të vërtetë autorësh dhe natyrisht them ahh mirë se unë deri atëherë kisha një kontratë, që duhet thënë se gjithsesi ishte e keqe me Harper. Kështu që më dhanë këtë kontratë, që do të thoshte se kisha gjashtëdhjetë dollarë për çdo javë për dy vjet me radhë, që ishte një shumë bujare atëherë dhe kështu u premtova atyre se kisha ndërmend të shkruaja një roman për luftën.  Kjo ishte ajo që qëlloi që të ishte gjëja, e cila lidhej me Golden Arm. Dua të them se ishte ai lloji i luftës që rrëshqiste tej dhe këta njerëz me hypos, që shpesh arrinin t’ia dilnin që të kishin sukses dhe kjo ishte e gjitha. Me pak fjalë, ata kishin shumë para dhe kjo ishte fantastike atëherë për mua. Ishte shumë e vështirë që të dilje nga mënyra e zakonshme e të menduarit, që ju keni ndërmend t’i vrisni, nëse nuk ju japin atë që ju kërkoni për pesëdhjetë dollarë në javë”.

Cili nga librat tuaj është shitur më shumë?

“Ai ishte i vetmi libër që u shit. Të tjerët nuk u shitën kurrë kaq shumë përveç se përfunduan si libra-xhepi”.

A mendoni se “The Man with the Golden Arm” është krijuar pak si shumë autobiografik?

“Oh, për sa i përket disa paraqitjeve që kam hequr mbi disa njerëz, dua t’ju them se i njihja ata vetëm përgjysmë. Krijova pak karaktere atje dhe si të thuash:...”Tregëtari” ishte...si një lloj përzierje; Unë arrita dy, nuk e dija, që dy, apo tre djem i kisha pasur që më parë në mëndje. Njoh një grup djemsh, që sorollaten këtej rrotull. Njoh një djalë veçanërisht që kishte shumë nga këto karakteristika, por që kurrë nuk janë të qarta tek një i vetëm nga karakteret e librit”.

Mirë, gjithsesi a mendoni për disa nga këta aksh persona, të cilët mund të kenë filluar tek ju të mendojnë si p.sh. Frankie Machine, që kur Ju në mënyrë të dukshme, kishit i pari një plan për të krijuar një libër që do ishte i gjithi ndryshe.

“E vetmja lidhje, që mund të kisha me këtë është...mirë si të thuash: Isha duke menduar për një libër mbi luftën dhe kisha një mik-një bastexhi italian-që ishte shumë i njohur si goditës pjateli dhe ai gjithmonë në bisedë e përdorte një frazë. Ne do të bëhemi partnerë-shprehej-ai ishte i mirë si goditës i beftë, dua të them se ai ishte gjithmonë i mirë për gati tre gjuajtje rrjesht. Dhe atëherë do të them: “Ngrije, Ngrije Joe” dhe ai do të përgjigjej zakonisht:”Mos u shqetëso, do ta bëj me krahun e artë” Dhe atëherë, ai vërtetë ia dilte me këtë gjepur. Kurrë nuk e thoshte  në përgjithësi-por ky ishte vendi ku unë mora titullin. Ai ishte një djalë që e njihja prej nga ushtria. Nuk kishte ndonjë lidhje të madhe, por ndodhi që më ra në kokë vetëm në kohën, kur u përshtatëm me njëri-tjetrin pak më vonë”.

Si mendoni se keni arritur tek idea për tematikën-për të shkruar më shumë sesa një roman lufte?

“Mirë, nëse ju doni të shkruani një roman mbi luftën, duhet ta bëni këtë vetë, vetëm nëse juve jeni në luftë. Nëse ju nuk i bëni gjërat duke qenë atje-të paktën kjo është mënyra sesi veproj unë-atëherë nuk e bëni dot kurrë atë. Ajo ju rrëshqet krejt tutje. Dy muaj pasi lufta të kish mbaruar, unë, vetë, jetoja në një situatë të gjallë, dhe...gjeta se ishte shumë e vështirë të shkruaja për ndonjë gjë të së shkuarës... ndërsa kjo gjë po bëhej gjithnjë e më shumë reale; dua të them fqinjësia ku isha duke jetuar dhe këta njerëz, ishin pak më shumë realë, sesa vetë Ushtria”.

Cilat ishin vendet, ku jetonit atëherë?

“Afër Division Street”.

A është ndonjë nga këta personazhe në librat, që ju arritët t‘i “shkruanit vetë”?

“Jo, jo nuk i shkrova vetë. Por nuk kisha sesi t’i shkaktoja ato, dua të them se situata gjithmonë duhet t’ju prekë dhe pastaj Ju duhet të reagoni... dhe kjo është e gjitha”.

A ka ndodhur kjo, njësoj sikur të mund të ishte një trajtim jo i zakonshëm i tragjedisë, që përdorte si protagonist një të tillë figurë si Frankie Machine?

“Jo, nuk e mendoja në atë rrugë, sesi u realizua tek e fundit. Nuk mendoja për të thelbësisht si të ishte një tragjedi. Isha duke ecur tërthorazi me një situatë dhe ah...mirë ta kujtojmë: Ia kisha arritur që të shkruaja një libër; Dua të them, isha marrë gati dy vjet mbi librin- përpara sesa të bëhesha aq i varur nga droga. Nuk isha i njohur me situatën që do shkruaja, kjo është e gjitha. Kisha një libër të shkruar rreth një card-dealer, por që s’kishte qoftë dhe ndonjë qoshk aty me drogë. Ideja më përshkroi mendjen njëherë ose dy herë dhe e gjitha mund të ishte dramatike po aq sa edhe ferri,  por unë s’dija asgjë për të. Mendova se do të ishte më mirë që ta lija të qetë dhe kështu ndodh nëse ju nuk e dini dhe nuk e kuptova sesi publiku do t’ia dilte që të kuptonte rreth diçkaje që i ngjante këtij qëllimi, ndaj edhe hoqa dorë krejtësisht. Diku, edhe nuk e gjeja atë fare të përshtatshme. Ju e kuptoni edhe vetë si ndodh: pastaj ia kam nisur librin një agjencie dhe një Agjente atje  më ka thënë se e pëlqente të gjithën si pjesë, por që kishte nevojë pak për një si kanxhë , sepse dukej që nuk mund të varej askund. Por mu duk kurioze, kur mendova se sesi tani ishte disi e qartë për vendin se ku do ishte ky libër dhe jam varur tek disa djem në atë kohë- për të sqaruar idetë... Mirë që t’ju sqaroj, një nga këta djem është një djalë, që e njihja prej një kohe të gjatë-një çapkën që kishte bërë për shumë kohë drogë, tamam një djalosh polak që pinte shumë-kjo ishte e gjitha-dhe ai njëherë më tha:”Le të shkojmë diku jashtë për një birrë”, pas kësaj ne të dy shkuam në Madison Street. Dhe ishte vonë, tani që e kujtoj, më duket se ka qenë rreth orës dy të mëngjesit dhe doja vërtet të futesha diku, sepse binte shi-kurse ai më ktheu:”Mirë unë dua të ndjej vërtetë, që po eci kështu rrugëve”, kështu jemi zhytur, e kuptoni -përmes dyerve, rreth e përqark, sipër e poshtë-dhe e para gjë që kam kuptuar nga ky djalë ishte se: Ai qëndronte pas gjërave, e shikoja krahun e tij si lëkundej, por isha aq shumë i mbathur me birrë, saqë nuk mund të bëja asgjë që t’i tregoja atij se ishte tejet pastër e gjitha kjo. Ai, vërtetë, nuk u rrëzua poshtë atëherë- por më ka shqetësuar aq shumë saqë dikush që do shikonte atë sesi i lëkundeshin krahët poshtë e lartë, e kuptoni besoj që do thoshte: “Jack është në telashe” apo diçka të tillë.

Isha në një lloj bezdije-nuk e kujtoj tani krejtësisht dhe atëherë pata përballë një tufë prej këtyre djemve, që më erdhi dhe tani kisha një dreq kohe, që arrita të realizoja për idetë e mia. Nuk e kisha gjetur tamam; ata vinin dhe iknin me një kuti si të vogël cigaresh nën duart e tyre dhe një djalë arrinte të më thoshte shpesh: “Ju sapo e keni ngrënë mëngjesin, a do të doni vallë pak mëngjes tjetër?” dhe unë do t’i ktheja: “Jo, hamendësoj se e kisha mëngjesin”, Kështu, ai do përgjigjej “Ju nuk doni ta shikoni sesi është bërë?” Unë do i thosha “Jo dreqin, nuk dua të shikoj sesi është bërë”. E ndjeja mirë se kam një mospëlqim të panevojshëm, gjithsesi; e kisha atë ende në krahë-por e ndjeja, e kuptoni besoj- nëse edhe ju do të donit ta bënit këtë, kjo ishte puna juaj. Dua të them se kur një djalë shkon drejt një kazani plehrash me një kuti cigaresh në dorë, unë nuk dua të jem pjesë e gjithë kësaj, Unë nuk dua ta kuptoj fare atë. Mirë, atëherë, e kam parë Jack që ishte në plehra, por ai thoshte se kjo nuk përbënte ndonjë diferencë për të , ai mund ta godiste atë në çdo kohë, ju e kuptoni si mund të jetë? Ndodhi që të ishte një nga këta djem, i cili nuk bënte më të mirën e grupit. Pikërisht, atij i thashë,”Mirë ai është me fat, hamendësoj se ai e di se çfarë është duke bërë”.

Mirë, ja ta shikojmë dhe  njëherë këtë që rrëfyem. Kam ndaluar dhe blerë, ju e dini pak shishe birre apo diçka të ngjashme me këtë që-dua të them se nuk kishte atje kurrë ndonjë gjë të saktë për të ngrënë apo për të pirë, nga ky bashkim. Këto më shqetësuan-dikush mundet që të kishte një kanaçe me bathë në raft-por ata ishin njerëz, që nuk hanin dhe pinin kurrë si duhet. Kështuqë kam sjellë një gjysmë dyzine shishesh birre apo diçka edhe pse askush nuk donte birrë. Unë nuk gjeta gjë. Nuk ka pasur asgjë për të ngrënë kështu që le të themi se po u thosha: “Letë shkojmë poshtë dhe të marrim diçka për të ngrënë”. Atëherë, një vajzë erdhi tek unë dhe ndërsa isha duke shkuar tek një kasap-kam gjetur pak mish dhe patate-kurse ajo shkoi në një dyqan buke dhe mori nga aty disa biskota me çokollatë, disa ëmbëlsira, disa amareta me sheqer. “Unë thashë “Jezus, po kjo është ëmbëlsirë””.  Sërish i thashë “Pse dreqin nuk hani ju njerëz?” Kurse ajo më tha vetëm: “Ëmbëlsoju pak”.

Mirë, ja që shkoi krejt bosh. Ngandonjëherë kjo më bën të çmendur-gjithmonë kam menduar se isha budallallepsur pak, me atë që kuptoj tani. Dua të them, se këta djem do të vinin me shprehjen e zakonshme: “Më lini që të kemi një-“, e kuptoni, që ju godasin për pak maskilitet, pranojnë dhe ngjitem; Isha krejtësisht me shenjë të mirë, në fakt jo aq të mirë si shenjë. Kështuqë një nga djemtë mu kthye: ”Ju e dini se çfarë bëj. Sigurisht që e kam goditur pak si gjetje, por kur ai fillon bëhet shumë më mirë për mua... kjo është e gjitha. “Ju njihni një lloj djemsh, që janë natyrisht të fortë. Dua të them që i besoj ata. Atëherë, gruaja e tij thërret: ”Jack është i sëmurë”. Kështuqë i thashë :“Pse nuk merrni një doktor?” Dhe, ajo më tha “Po, por ai ekzaktësisht nuk do doktor” dhe” Pse ata nuk vinë pranë dhe t’ju gjejnë një taksi sepse ai do vetëm doktorin e tij”-apo diçka të këtij lloji. Ndaj, dy nga budallenjtë e tij, vinë me një taksi dhe ne shkojmë tashmë bashkë në drejtim të veriut, në një hotel , jashtë, ku gjejmë nëntë meshkuj, që lëviznin poshtë e lart, përreth një qoshku duke u shkarravitur poshtë e lart atëherë, kurse duke u kthyer pas te Jack dhe i shkreti bir i kurvës, që ndërkohë ka dalë jashtë dhe bërtiste. Ky ishte djali i fortë-ai ishte duke qarë dhe sapo e derdhi ëmbëlsirën. Hamendësoj se humbi rreth pesëmbëdhjetë paund atë ditë. Ai doli me një pamje të vërtetë të ndrojtur, si kur të na thoshte: “Mirë ju e dini që ndodh kjo për çdokënd”. Ndaj kam ndjerë pak si përbuzje për të. Atëherë këta njerëz, kanë ardhur dhe unë pata reagime të ndryshme me një apo dy prej tyre, si ky djali që kam përdorur-mirë, por ai s’ishte Frankie Machine, por kur kam menduar për të- mendova pikërisht për këtë djalë? Ai kishte një lloj si të shtyrë nga mugëtira. Ndjeva pak më shumë simpati për të sepse, ju e kuptoni që Jack ishte në të, por ai ishte më shumë për të, megjithatë dua të them se ai në të vërtetë donte të ishte ashtu në atë mënyrë-por ky djalë s’ishte në të, dhe se ai vetë nuk do donte të ishte. Ai ishte kundër saj. Kishte një vajzë atje, megjithatë që ishte ngjashëm me të, dhe që kurrë s’kishte qenë me të. Kështuqë mashtrimi shkoi shpejt e më shpejt. Kisha një vend ideal, për ata, që të vinin dhe të sajoheshin , ndaj nuk mendova asgjë tjetër për të. Ata tamam erdhën dhe u sajuan dhe kjo ishte e gjitha. Unë kam kaluar shumë mirë me ta-por kjo më mori një kohë mjaftueshmërisht të madhe që të bëja një lidhje në mes tyre dhe librit. Nuk doja të rishikoja në vendin e tyre sepse kjo më merrte kohë për librin; ndjeva se nuk do të kisha qenë budallallepsur si ata. Por mua më pëlqente që të shkoja me ta. Ne uleshim përreth njëri-tjetrit dhe gjithmonë do të kishte muzikë; ata nuk shkonin kurrë aq drejt sa të merrnin direkt një vizë¹, ju e kuptoni sepse kishte shumë kohë, që ata nuk kishin fare. Atëherë fillova të ndjehesha shumë i dobët sepse ndodhte të kishte diçka që ishte e përdorshme këtu. Kam menduar për të shumë-i druajtur dhe përfundimisht i kam thënë agjentit “Ju mendoni se uh-a mendoni se kjo është shumë sensacionale?” Ajo tha “Jo përdore atë”. Ajo insistoi se duhet ta përdorja dhe kështu unë e fiksova aty; e vara aty pa ditur asgjë në të vërtetë, që kjo do përbënte një pjesë të madhe”. Kjo ishte pas gjithë atyre që thuheshin. Jeta dhe mënyrën e gjërave, por ja që s’kisha shumë kohë, dhe ju e dini që duhej bërë plotësisht. Dija fare pak rreth saj tani, por ajo që mësova e mësova përmes librave dhe kur u përfundua”.

A keni ndjerë ndonjëherë se duhet të përpiqeshit të përdornit heroin, në lidhje me faktin që po shkruanit një libër, sepse tek e fundit edhe ata Ju përdornin?

“Jo, jo, mendoj se ju mund ta bëni një gjë që t’i shkojë asaj që duhet edhe duke shfrytëzuar një pozicion tjetër”.

A jeni lëshuar ndonjëherë me idenë e përgjuesit tek këta njerëz?

“Jo, ata ishin më së shumti të habitur nga kjo. Ata mendonin se kjo ishte një rrugë shumë e këndshme për të bërë një jetë, por-ja mirë që në atë kohë, fill pasi doli libri- unë isha i ulur në këtë vend dhe ishte një çift junkies² që ishin ulur atje dhe një nga këta djemtë ishte realisht krenar për librin; ai ishte përpjekur për të gjetur një tjetër djalë për ta lexuar dhe përfundimisht djali tjetër ishte ai që e kishte lexuar atë, por ai habitshëm më tha: ”Ju e  dini që kjo s’ka për qëllim gjërat tona dhe nuk ka të ngjarë që të jetë kështu”. Ka një pjesë në këtë libër, kur vetë ky djalë merr një goditje dhe ai e flet këtë në vetën e parë- për gati katër faqe. Tekstualisht, djali thotë: “Ju e dini që s’ka për qëllim të jetë kështu, një djal merr një vijë (drogë) dhe ai shkon në dremitje dhe dua të them se vetëm kjo është ajo që ju e dini mirë këtë”. Dhe djali tjetër i thotë: “Mirë, por nga ana tjetër, nëse ai vërtetë e di se çfarë është duke u folur, ai nuk mund të shkruajë librin, sepse do të jetë jashtë në plehra”. Ndaj, djemtë e tjerë thanë “Mirë, nëse ju mendoni se kjo është e drejtë për të gjithë njësoj, atëherë është vërtetë mirë për të gjithë njësoj”. Kështuqë dua të them se duhet të bëni edhe kompromise. Por libri është diçka aksidentale për sa i përket lidhjeve të mia me ta, duke qenë se ashtu si ata kishin qenë gjithmonë, në mes kishin dhe shumë debate që nuk shkonin dhe-mirë kjo gjëja e vizës- nuk ishte gjithmonë para nesh, ju e kuptoni besoj këtë. Dua të them se ata ishin njerëz që ju thjesht duhet t’i dëgjonit si një bandë që ishte me ta. Dhe, kjo ishte vetëm tani që atëherë erdhët ju-ashtu si mund të ishte papritmas të ndodhte tek ju që të kishte të bënte me një nga miqtë tuaj që ishte i gjymtuar apo diçka tjetër-ajo do të vinte tek ju se djali ishte në lëndë. Por ai nuk qëndroi me mua kaq shumë”.

A keni qenë i ndërgjegjshëm se kishit një model të Zosh?

“Jo, jo, mendoj se ishte një lloj i gjërave të shpikura. Një nga këto gjëra që ju i zgjidhni në letra-diçka që është një histori rreth një gruaje që ndjek një burrë të vjetër rreth e rrotull me një dyshek për gjithë natën, pak a shumë kjo lloj gjëje. Kam gjetur shumë gjëra nga letrat”.

A keni sajuar ndonjëherë ndonjë fabul jashtë në mënyrë mekanike?

“E kam bërë këtë në librin e fundit “A Walk on the Wild Side”, por që ishte hera e parë që jam përpjekur realisht. Deri më tani, kam shkuar përgjatë idesë me një histori dhe atëherë një lloj e përkrahjes ishte sipër-fabula që në të vërtetë nuk qëndrojnë por që tani në këtë të fundit...si të thuash... Nëse vetë libri qëndron si një punë letërsie nuk e di- vetë jam habitur kur ia kam dalë dhe që më kishte zbuluar më mirë sepse fabula ishte e puthitur dhe që kjo ishte hera e parë, që unë isha i aftë për të bërë këtë. Kjo gjëja e “Golden Arm” është në të vërtetë shumë kërcitëse po aq sa shkon edhe komploti dhe ndodh më shumë si një gjë që është tek kaubojsat-dhe indianët. Apo një gjë tjetër policat-dhe-hajduti”.

A shkruani në drafte?

“Po, por çdo draft shkon pak më i gjatë. Nuk përpiqem që të shkruaj të gjithë gjënë me një draft të vetëm”.

Sa shumë shkruani zakonisht- përpara se të filloni të rishkruani?

“Shumë pak dhe nuk e di ndoshta ...nga pesë faqe. E kam konfiguruar këtë si të vetmen mënyrë që mund të mbaroja një libër dhe të gjeja një fabul, e cila ishte thjesht që të mbaja qenësinë e saj sa më gjatë, në mënyrë që të ndodhte diçka-ju e dini derisa të gjendet fabula e vet-sepse ju nuk mund të përvijoni dhe atëherë i përshtat të gjitha me gjërat brenda tij. Hamendësoj se është një rrugë e ngadaltë për të punuar”.

A mendoni për ndonjë shkrimtar të veçantë që ju ka influencuar në stil apo që ju ka afruar?

“Mirë më ka pëlqyer dikur Stephen Crane shumë dhe ky është më miri që më kujtohet, Dostojevski që është i vetmi shkrimtar rus që ndonjëherë kam rilexuar. Jo, kjo shkon për të gjithën, në fakt atje kam pak... Kuprin”.

Çfarë mund të na thuash për shkrimtarët amerikanë?

“Mirë, Heminguej është shumë i vështirë për tu imituar për të shkruar”.

Nuk mendoni se ju shkruani pak si ai?

“Jo, por ju keni një ndjenjë nga ai-ndjenjën e ekonomisë në shkrim”.

Çfarë mund të thuash për Farrell?

“Mirë për këtë, por s’them dot se është një shkrimtar aq i mirë. Që nga Studs Lonigan nuk njoh asgjë prej tij që është e re apo e freskët apo e mirë-shkruar. Sinqerisht, nuk e kuptoj atë. Kam mall, le ta lemë që të jetë kështu”.

Disa nga revieë ju lidhin juve me Farrell.

“Nuk mendoj se ai është një shkrimtar i vërtetë. Është shumë gazetaresk për shijen time. Nuk gjej asgjë përveç një studimi social dhe jo gjithmonë po ashtu aq të mirë-rrëfyer. Ai ka të njëjtën mungesë që pak e më pak shkrimtarë të njohur e kanë. Ai më ka goditur në të njëjtën rrugë si të themi..një djalë si Hal Ellson. A e njihni atë? Mirë, ai është një shkrimtar nga Neë York që bën lëndën e kësaj bande. Ai ka shkruar disa libra shumë të mirë, por ato janë vetëm drejt disa studimeve të rastit, ju e kuptoni se çfarë dua të them?”

Çfarë mund të na thuash për Horace McCoy?

“Jo, jo, nuk dua të lëshoj përdhe Farrell këtu. Jo, Farrell, mendoj se është një djalë vërtetë i rëndësishëm-por përmenda këtë Ellson sepse Ellson bën të njëjtën gjë. Por, dua të them se ka diçka frikshmërisht të madhe, e cila është lënë jashtë. Nuk është e mjaftë që të bësh me ketë një rast studimi, diçka të stenografuar. Farrel është vetë stenografik dhe ai madje ndaj nuk ka gjetur dhe një stenograf të mirë, që ta ndihmojë. Ai është tejet i lerosur. Në esetë e tij, ai krahason veten me Dreiser, por ai nuk mendoj se është në linjën e Dreiser. Por ai është po aq i keq si shkrimtar sa edhe Dreiser-vetëm se ndryshe nga  ai s’ka dhembshurinë, bash atë që i bën shkrimet e këqija të Dreiser, kaq të rëndësishme”.

A e keni ndjenjën e një atmosfere shoqërore apo solidariteti me ndonjë nga shkrimtarët bashkëkohorë?

“Jo, por nuk mund të them kështu. Nuk njoh shumë shkrimtarë”.

Si i keni shmangur ata?

“Mirë si t’ju them, por s’e di që pse se duhet të kem ndjenjën se shkrimtarët e tjerë mund t’ju ndihnë ju me shkrimet. Kam shkuar në konferenca shkrimtarësh dhe sesione shkrimtarësh dhe klinika shkrimtarësh dhe sa më shumë kuptoj nga ata, aq më shumë jam i sigurt- se është drejtimi i gabuar. Nuk është ai- vendi ku ju duhet që të mësoni për të shkruar. Jam ndjerë vazhdimisht i fortë me idenë sesi një shkrimtar nuk mund të jetë i angazhuar me shkrimtarë apo me njerëz të tjerë, të cilët i bëjnë librat apo edhe me njerëzit, që të paktën i lexojnë ato. Mendoj se sa më tejet që të shkoni nga trafiku i letërsisë, aq më afër jeni me burimet e vërteta. Dua të them, se një shkrimtar në të vërtetë s’jeton, ai thjesht vëzhgon”.

A është e vërtetë që Simone de Beauvoir ju ka dedikuar një libër?

“Po, e shoqërova dhe e ndiha atë përgjatë gjithë Chikago. I tregova karrigen elektrike dhe çdo gjë tjetër”.

A votoni ju? Dikund, p.sh. në ndonjë vend të caktuar rreth Gary?

“Jo, Jo, nuk votoj.”

Ju vazhdoni të jeni sërish dhe vazhdimisht i përfshirë në disa çështje, ashtu si edhe te Rosenbergët ...dhe kështu me radhë?

“Po, kjo është e vërtetë”.

Çfarë mendojnë botuesit tuaj për këtë?

“Mirë, të themi se ata ekzaktësisht nuk më japin ndonjë medalje paralajmërimi”.

A mendoni se ka ekzistuar një lloj tradite e izolimit të shkrimtarit në Amerikë, siç mund të krahasohet në këtë rast me Evropën?

“Ne nuk kemi ndonjë traditë tek e gjitha kjo, kjo është ajo që mund të theksoj. Unë s’mendoj që izolimi i shkrimtarit amerikan është një traditë; ajo tingëllon më shumë nga ana gjeografike që ai është i izoluar, po të mos ndodhë të jetojë në New York City. Por, nuk hamendësoj se ka ndonjë qytet të vogël përreth vendit, ku nuk ka ndonjë shkrimtar tjetër. Gjëja është se këtu në këtë vend, ju duhet vazhdimisht të jeni një shkrimtar krejt tjetër. Dua të them, të jesh një shkrimtar si Sartre që vendos vetë, ashtu si çdo njeri profesional, si i ndodhi atij kur ishte pesëmbëdhjetë vjeç, që në vend së të bërit doktor, ai ka dëshirë që të bëhet shkrimtar. Dhe, ai thith pastaj traditën franceze dhe vazhdon që nga këtu në ngritje. Mirë dhe tjetër gjë, ndërsa juve –Ju duhet të jeni një shkrimtar, kur nuk ka asgjë tjetër në jetë dhe absolutisht se çfarë duhet të bëhesh. Dua të them, nuk di nga ndonjë prej shkrimtarëve këtu se kush e ka filluar karrierën që të jetë shkrimtar dhe pastaj ka arritur dhe është bërë shkrimtar. Ka ndodhur rrallë që ata kanë ndodhur ta bëjnë këtë”.

Si ju ndodhi atëherë juve vetë, që nisët të shkruanit?

“Mirë atëherë, unë e nisa shkrimin kur mbarova shkollën e gazetarisë në vitin 1931 në mesin e Depresionit. Kisha një kartë të vogël, që më emëronte mua tek një punë, sepse e kisha mbaruar shkollën e gazetarisë, ju e kuptoni këtë besoj. E kuptoni edhe që thjesht mua më duhej t’ia tregoja këtë kartë, ndonjë redaktori.. . Nuk dija ende nëse doja të isha bërë analist i ndonjërës prej çështjeve sportive, korrespondent i huaj, apo çfarëdo-qoftë tjetër: Dëshiroja, thjesht që të shkoja aty, ku kishte një punë...të jetoja. Vetëm, që natyrisht nuk ishte kështu. Gjërat ishin të përcaktuara qartë. Atëkohë, qytetet e vogla, ju përcillnin drejt qyteteve të mëdha ndërsa anasjelltas qytetet e mëdha ju përcillnin juve- drejt qyteteve të vogla; ishte një kohë krejtësisht që i ngjante autostop-it, kështuqë ia mbatha në New Orleans duke shitur kafe-në një nga ato lloj bizneset që bëheshin me shpërndarjen derë-më-derë dhe kjo ishte koha kur një nga djemtë e këtij ekuipazhi biznesi, një ditë më tha se i duhej të dilte prej andej- ngaqë kishte gjetur një strehë të kompletuar në Luginën e Rio Grande. Prej këndej, ne u endëm bashkë të papunë në Rio Grande. Mirë, kuptohet se ai se kishte vetë atë strehën e kompletuar, që më tha, por, ai njihte dikë që e kishte-një nga ato gjëra, që ju e dini si ndodh-por çfarë të bënim, ai ka promovuar pastaj idenë e një stacion gasoline në Sinclair, pikërisht aty. Ishte një farsë e vërtetë, natyrisht kur mendon se ishte një stacion krejt i abandonuar në mes të asgjëje; Dua të them se nuk kishte asnjë shans për të shitur gaz apo ndonjë gjë si kjo, por hamendësova, se kjo do dukej mirë për një agjent të Sinclair, që mund të shkruante në drejtim të Dallasit dhe tu thoshte se ai kishte në dispozicion një grup djemsh, që e kishin rehabilituar këtë vend. Të mendosh se nuk kishte asgjë fare në stacion, madje nuk kishte as edhe dritare për ajrosje. Ndaj, neve na duhej që të gërmonim gropat e mëdha për gazin dhe atëherë një ditë, befas- një djalë nga Sinclair- erdhi me qindra gallona gazi dhe donte dikë që të merrte përgjegjësinë legale për këtë. Kështuqë partneri im, më dha një laps dhe  tha:”Ti mund të shkruash shumë më mirë sesa unë sepse ke qenë në shkollë”, dhe kuptohet se unë që kisha një lloj krenarie e nënshkrova atë.

Atëherë partneri im kishte idenë se unë duhet të qëndroja  atje dhe të kujdesesha për stacionin, vetëm sa ti mbanim hapur ballinën, ju e kuptoni se kjo duhej , që në rastin që kur djali nga Simclair të kthehej të shikonte se kishte diçka. Dhe, pastaj ai shkoi-sepse kishte një Studebaker të vjetër-dhe blinte prodhime nga fermerët meksikanë shumë lirë dhe i kthente pas, ku ne i shisnim ato në stacion-duke  e kthyer stacionin në një vend të vërtetë prodhimesh fruta-zarzavatesh. Dua të them se ne ishim aq larg autostradës saqë agjenti e kishte të vështirë që të na kontrollonte-ne ishim vërtetë tejet larg; ndërsa atje kishte vetëm drerë dhe derra të egër dhe ngado e përreth këtij vendi-gjithsesi brenda pak javësh ne ishim të pasur. Ishte thjesht ideja e tij. Por e vetmja gjë që ai solli pas ishin disa si dardha me njolla të zeza. Ai pagoi rreth dy dollarë për një ngarkesë prej këtyre lloj dardhash-mirë ishte të themi, por kjo ishte si të blije një ngarkesë me kaktusë-edhe pse nuk mund të pranonte se kishte bërë një gabim. Kështuqë ai shkoi tutje në një dyqan të madh në Piggly-Wiggly dhe ata i thanë se do kishin marrë disa nga dardhat, nëse ne i shisnim. Ndaj ai më dërgoi mua t’i hiqja dardhat. I hodha këto dardha të mallkuara derisa kam qenë gati i sfilitur, krejt i verbër në këtë punë. Ndërkaq, ai e kishte lënë krejt qytetin jashtë për të promovuar diçka tjetër.

“Atëherë një ditë- ai më prezantoi me një djalë tjetër, që erdhi me një makinë-që dukej më i mirë se i pari-ai e kishte lënë Studebaker e vjetër në stacion-dhe unë kam parë një fushë, që dukej si e budallallepsur përreth me shumë lloje contraption, por këto s’mu treguan, kurse ai u kthye dhe më tha se janë sifona për gazin, që duhej të futeshin në makinën e djalit. Kujtoj se ata e lanë qytetin, para se unë të kuptoja vërtetë se çfarë kishte ndodhur. Kur e kapa, isha mashtruar natyrisht, kuptohet se isha shumë i indinjuar për këtë dhe shkrova letra, që përshkruan të gjithë jugun. I dhashë si nëmje nga pas që ta ndiqte në gjithë skëterrën e Konfederatës. Oh, por ata s’ishin askund, po askund dhe askund. Kështuqë kam shkruar një dyzinë me letra si këto-dhe kam qenë shumë serioz në atë kohë dhe kujtoj tani se disa gjëra të mira u futën në ato letra. Së fundi, edhe unë ika që këtu. Kam derdhur shumë ujë në tankun bosh, por ndjehesha si një endacak sepse nuk e kisha llogaritur djalin e Sinclair. Ishte një farsë e tmerrshme, por më vonë kur u ktheva në shtëpi-nuk e di sesa shumë më vonë-kur i kam lexuar letrat sërish, kuptova se kishte një histori të vërtetë aty, ...në rregull pra. Kështuqë e shkrova atë ndërsa Story Magazine  e botoi dhe kështu ia dola. Pra kjo, është ajo se çfarë dua të them “me nis”. Sepse unë në të vërtetë po përpiqesha që të bëhesha me mendjen time -një njeri i madh nafte”.

A jeni përpjekur më ndërgjegje në karrierë që të zhvilloni një stil tuajin?

“Mirë, të themi se nuk jam përpjekur me ndërgjegje, që të zhvilloj stilin tim. Të vetmen gjë, të cilën e kam bërë ishte ta vendosje vetveten në pozicionin për të dëgjuar njerëzit që unë doja të dëgjoja... pra që ata të flisnin dhe të flisnin. Arrita të kontrolloja formacionin dhe nuk e di sesa për shumë vjet vazhdova kështu. Por edhe kjo ishte shumë aksidentale, ashtu si marrëveshja e narkomanit-ju nuk e dini ekzaktësisht sesi ta kërkoni, juve jeni atje dhe ajo shfaqet mbi ty.  I mora një njeriu në gazetë kartën e tij borxh, por kjo ishte e mjaftë vetëm për një natë. Dhe, pikërisht atëherë u ngatërrova tamam në këtë gjë; unë isha tamam mbi South Side dhe fillova të rrotullohesha kot. Por ata më dhanë mua një kartë, ju e dini mirë që duhet të shikoja për djemtë në formacion dhe e kam përdorur këtë kartë për plot shtatë vjet. Përfundimisht, ata më ndaluan-kurse karta u reckos si të kishte dalë nga ferri, ngaqë ishte vendosur pa rregull këtu-atje, aq sa nuk mund ta lexoje më-ndërsa detektivi te dera më ndaloi dhe më tha:”Çfarë ndodhi, ju doni të thoni se jeni ende duke parë për djemtë?”. Kjo bisedë kishte të bënte gati me shtatë vjet më tej ndërsa unë i thashë: “Skëterrë ...po fare, kam humbur katërmbëdhjetë dollarë”, kështuqë ai më la të hyja brenda”.

A mendoni, atëherë se juve jeni më shumë i interesuar në idiomat sesa në idetë? Dhe a s’është kjo në përgjithësi karakteristikë e vërtetë e shkrimtarëve amerikanë?

“Kjo është e prerë shumë nga afër, por gjithsesi në rregull. Mendoj për një shembull tragjik: Dick Wright, mendoj se bëri...një gabim shumë të keq. Dua të them: ai shkroi pa pasion, dhe jashtë barkut të tij; por ai nuk e pranonte këtë, dhe ju e kuptoni vetë se pse e bëri. Ai përpiqej që të shkruante si intelektual, që në fakt- ai nuk ishte në të vërtetë dhe në mënyrë bazike; por ai përpiqej me më të mirën e tij për të shkruar si një francez. Natyrisht nuk kishte ndonjë ndarje të qartë dhe strikte tek ai amerikano-evropiane, apo se ku ishte barku dhe koka; ndërsa ju mund të gjeni..me sa duket të njëjtën ndarje këtu. Një libër si ai i Ralph Ellison, përshembull apo Peter Matthiessen, qëndron më mirë me mua sesa gjëja e kundërt, një libër si ai i Saul Bellow. Libri i Bellow është i realizuar mirë dhe me më shumë aftësi, por edhe me një kontroll të madh, kurse atje s’ka shumë zjarr. Kjo varet më shumë nga stomaku. Unë mendoj gjithmonë për një gjë fizike. Nuk jam duke u përpjekur për ta përgjithësuar, por kjo ndodh të jetë rruga e vërtetë për mua”.

Mund të lidhni The Man with the Golden Arm me ndonjë një ide?

“Jo, vetëm po të mos jetë ndjenja që mund të kthehet në ide. Unë kam pasur vetëm një ndjenjë të përgjithshme. Nuk kam pasur ndonjë teori të veçantë rreth asaj që duhej të bëja. Duke jetuar në një hapësirë me shumë dendësi ngjarjesh, bëheni i ndërgjegjshëm sesi ia dalin njerëzit poshtë jetës së zakonshme dhe juve formoni një si ndjenjë të vërtetë në drejtim të tyre- kështu që për aq shumë sa juve jetoni mes tyre- atëherë shfaqen klasat e biznesit. Në një sens historik, kjo mund të lidhet me një ide, por mund të shkruani jashtë-mirë ku nuk mund t’i thërres më zemërimit, por një lloj nervozizmi që këta njerëz në majë duhet të jenë kaq të kënaqur, dhe kaq në padijeni absolute për këta njerëz të tjerë, poshtë tyre- dhe kaq shumë të sigurt se vlerat e tyre janë më të drejtat. Dua të them, ka një kënaqësi të vërtetë në regjistrimin e atyre që janë poshtë njerëzve, ngaqë u duket se vlerat e të cilëve tingëllojnë si të tyret dhe ato janë pak më të gëzuara dhe pak më të vërteta në një lloj rrugë. Ka një kënaqësi të përgjithshme në llojin e marrjes së beftë me një lopatë plot të këtyre njerëzve dhe ...shkarkimin e tyre në sallonin e dikujt tjetër”.

Kur jeni përpjekur t’i dramatizoni problemet sociale?

“Mirë, të themi se ka gjithmonë diçka të gabuar në ndonjërën nga shoqëritë. Mendoj se duhet të jetë një gabim, që të shënosh tek dikush ndonjë zgjidhje, që ju e dini; dua të them më e shumta që mund të bëni-mirë-nëse ndonjë shkrimtar mund të kapë jetët rutinë të njerëzve kjo ka të bëjë me jetët, bash në atë lloj të rrethit të zjarrit për t’ju treguar juve sesi nuk mund të dilni nga një fqinjësi e vërtetë që ju është dhënë pas, dhe që brenda kufizimit ju mund t’ia dilni në bërjen e jetesës kaq rutinë-apo me vlerat humane që duket se janë pak më shumë se të vërteta, dhe pak më shumë të gjalla dhe humane, sesa me njerëzit që janë më të lirë për të ardhur dhe për të shkuar-e kështu nëse ndokush mund të shkruante një libër rreth rutinës të këtyre njerëzve të kufizuar, ashtu si në jetën e tyre të përditshme, pa shumë skena të mëdha, pa ndonjë dhunë, apo policë, që futen aty dhe kështu me radhë, por bash atë jetën e përditshme-ashtu si ndoshta një grua në ngutje, që bën të lëvizin pak meshkuj dhe ata gjejnë pastaj një H të vogël vetëm sa për ta mbajtur atë nga qenia e sëmurë dhe për të shkuar në krevat dhe për tu çuar- tamam në një si jetë absolutisht prozaike pa ndonjë dramë të veçantë në sytë e tyre- nëse ju do ta bënit këtë fare drejt, pa pasur askënd të ndaluar-ka kuptohet gjithmonë një rrezik të kësaj, natyrisht-por për të pasur tamam në atë rrugë sesi jetojnë mijëra njerëz, shumë qetë, me një rutinë të përbashkët...me pak fjalë, ju do të keni një libër të tmerrshëm”.

Në pikën e stilit sërish ju dukeni se keni fraza që i pëlqeni shumë, gati që ngjajnë si sentenca.

“Unë gjithmonë kam menduar se sentencat e mia janë tejet të mira. Por varet në frazat që janë krejtësisht pak”.

A jeni përpjekur që të shkruani një prozë poetike?

“Jo, jo. Nuk jam duke shkruar, por ka kaq shumë njerëz që thonë gjëra poetikisht të bukura; ata i thonë ato për ju në një mënyrë, që ju vetë nuk do të mundeshit kurrë. Dhe disa djem që sapo dalin na burgu ndodh që mund të thonë: “E bëra atë punë nga kambana në kambanë”, apo si një i droguar shtatëmbëdhjetëvjeçar, që kur një gjykatës e pyeti se çfarë kishte bërë të gjithë ditën, ai i tha:’Mirë, t’ju them se e gjeta veten në prag të derës, duke u anuar sërish, kështuqë mora një vizë dhe pastaj u anova vërtetë, u anova dhe kështu ëndërrova atë që duhej’. Ata gjithmonë thonë gjëra të tilla”.

Çfarë do të thoni për Faulkner?

“Ah mirë, por unë s’mund të zhdukem aq lehtësisht tek ai. Por është me të vërtetë i fuqishëm”.

Është interesante që Hemingway ka thënë njëherë se Faulkner dhe ju ishit dy shkrimtarët më të mira në Amerikë

“Po, e kujtoj këtë kur e ka përmendur. Ai ka thënë “Pas Faulkner...” kam qenë shumë i goditur”.

Ju keni thënë se fabula e The Man with the Golden Arm ishte “kërcitëse”. Sa shumë e keni theksuar dhe sa keni për qëllim ta vendosni atë në fabulat e shkrimeve tuaja të ardhshme?

“T’ju them se juve duhet të mbështeteni mbi një libër ose diku tjetër... Kurdo që të kornizoni atë, apo dikund tjetër do të bëhet një seri e tërë episodesh”.

Keni treguar shumë kujdes ndaj fabulës në librin, që sapo e keni mbaruar.

“Këtë që kam përdorur si fabul, ishte një pjesë më e madhe sesa tjetra, që kisha para. Është në vendin e parë sepse është më shumë sesa libri im i vërtetë. Jam duke u përpjekur që të shkruaj një libër për lexuesin, që të jetë më shumë sesa vetë libri im. Kur jeni duke shkruar librin dhe nëse nuk duhet të keni një fabul; kjo ndodh vetëm kur shkruani për lexuesin. Dhe- që kur kam qenë i lidhur me të shkruarën, vitet tridhjetë, më duhet të shpik, kurdo që ka një situatë jetësore, që nuk do mund ta kisha vetë”.

A mendoni se kjo e vetmja vjen po aq edhe nga The Man with the Gorlden Arm?

“Thjesht edhe unë mendoj se teknikisht se është bërë në mënyrë shumë të kujdesshme dhe ndoshta lexohet më mirë sesa në librat e tjerë”.

Juve keni bërë një ndarje në mes “Librit të lexuesit” dhe të librit për veten. Ku mendoni se është diferenca në të?

“Është si diferenca në mes të shkrimit për veten tënde dhe shkrimit për në skenë. Dua të them, se nëse libri është për ju, do të ishit i kënaqur edhe sikur të kishit vetëm qenien e vetme të një djali, që ecte poshtë një trotuari dhe befas rrëzohej me kokë. Në librin e lexuesit, ju duhet ta ktheni atë dhe t’i jepni dhe një kapërdimje dyshe. Juve jeni më shumë i prirur drejt klounit, kështu e mendoj në librin e lexuesit. Shkurt, juve duhet të kini një vesh tjetër në publik që të jetë gati për atë si...dërdëllisje. Është tamam një detyrim që juve duhet ta përmbushni”.

Detyrim ndaj kujt?

“Mirë, po duket se jeni duke folur tashmë me logjikë ekonomike. Dua të them se rruga që kam vepruar me botuesit është ajo se unë kam jetuar tepër me të ardhmen. Kam marrë aq para sa të mund të merreshin, ju e dini këtë, për një vit apo për dy vjet dhe nga fundi i kësaj kohe krediti juaj ka filluar të ketë vrima në të-mirë po duhet të dalim tani: Pas të gjithave të mos harrojmë se ata ishin biznesmenë. Natyrisht, ju mund të gjeni të shmangur nga një libër që doni ta shkruani. Kam gjetur një libër për Chikago në West Side-kam shkruar njëqind faqe në vit dhe ende figuroj se kam nevojë dhe për tre vjet në të që të punoj-por në atë kohë isha nën kontratë për një tjetër libër, kështu që ishte ai që më mori përparësinë. Nuk doja të kontraktoja për të parin, sepse doja tamam të shkoja sa më larg të mundesha me të, kurse nuk mund ta bëja këtë pa pasur një si lloj presioni mbi mua. Ai që isha i kontraktuar dhe ai që mbarova dhe tashmë jam kthyer në atë që do doja të bëja”.

A ju pëlqen koha dhe shkrimi i The Man with the Golden Arm më shumë sesa ato që keni bërë së fundi?

“Po mirë, kjo më duket e rëndësishme. Nuk dua të them se më kënaqi më shumë, sepse ishte në rrugën që ky ishte një libër dhe që ishte pak më i lehtë për tu bërë. Rrangullat ishin të gjitha gati të bëra enkas për ju. Lënda dhe dimensionet janë të gjitha aty dhe juve tashmë jeni gati për të shkruar një libër me katërqind faqe; dhe në këtë lloj rruge problemet janë zgjidhur, kurse juve jeni i kufizuar. Kurdo që me një libër si Man with the Golden Arm , juve e keni përgatitur lëndën tuaj të ndërtimit dhe nuk e dini se ku do të ndërtoni dhe nuk keni as plan dhe asgjë”.

A mendoni se keni marrë më shumë kujdes për një gjë të ngjashme si kjo?

“Jo, por unë gjithmonë rrëfej kujdes për gjërat e mia. Mendoj se jam shumë i kujdesshëm, ndoshta shumë i kujdesshëm. Ju mund të futeni shumë me bezdi. Unë e kam gjetur veten shumë të zhytur poshtë dhe si duke u habitur, sesi do të përdorja  një kolonë apo gjysmë kolonë dhe kështu me radhë dhe gjithë këtë e kam mbajtur secilën jashtë. Hamendësoj se edhe juve mund t’ju lodhë kjo”.

A mendoni se të shkruash një libër jashtë detyrimeve ekonomike mund të ndikojë që të ndërprisni punët e tjera?

“Jo, nuk ka të bëjë fare me ndonjë gjë tek e fundit. Njëra është çështje e të jetuarit dhe reagimit nga ditë në ditë, kurdo që librin e keni mbaruar dhe kudo, që ka një makinë shkrimi”.

A mendoni se shkrimet tuaja janë përmirësuar?

“Mendoj se nga ana teknike, kanë pasur shumë përmirësime. Kam rilexuar librin tim të parë dhe kam gjetur në të-ah ju e dini, se ishte “poetik” por në sensin më të keq”.

A ndjeni se veçanërisht ndonjë nga kritikët ju ka influencuar në punën tuaj?

“Askush nuk e ka bërë, sepse nuk i lexoj ata. Dyshoj se e bën ndonjëri, përveç kritikëve të tjerë. Duhet si një fushë e panjohur me leitnantët e tij, tejet e preokupuar me intrigat e saj. Kam hedhur një shikim në përdorimet e llojeve të ndryshme të kritikës në verën e shkuar në një konferencë shkrimtarësh-në atë sesi mbrojtja e aksesit të dështime të njerëzve më të mirë mund të kthehet në një jetesë shumë komode për disa, duke ju siguruar juve të merrni paskëtaj një Ph. D. Pashë sesi është e mundur që të fitosh një karrige në letërsi pa asnjë kualifikim përveçse ngulmit në pickimin e ndjekjes së Hemingway, Faulkner dhe Steinback. E di se natyrisht se ka shumë kritikë të vërtetë, një apo dy. Për pjesën tjetër, e gjithë ajo që dua të them është se ka të bëjë me ”përfshirjen rreth meje”.

Çfarë mund të thoni për këtë filmin “The Man with the Golden Arm”?

“Po...”

A keni ndonjë gjë që do e bëni me dorëshkrimin?

“Jo, jo. Nuk zgjati shumë. Dola jashtë gati një mijë herë në javë dhe punova vetëm të hënën dhe më përzunë të Mërkurën. Djali që më punësoi mua ishte jashtë qytetit ditën e Martë.

*Intervista është bërë në vitin 1955 për Paris Review dhe është përkthyer nga anglishtja prej Ben Andonit

Si nisa të shkruaj?!

Kjo është pjesa e dytë dhe e fundit e intervistës së shkrimtarit të njohur amerikan të tregimeve të shkurtra. Në të, Nelson Algreen- rrëfen mënyrën sesi ka filluar të shkruajë, por edhe teknologjinë e tërë të shkrimit të tij. Mes bashkëkohësve mbahet si një nga shkrimtarët më interesantë të viteve ’50 dhe ’60 të shekullit të shkuar. Stili i tij ka bërë për vete edhe vetë Hemingway-n, që e vlerëson si nga dy shkrimtarët e tij më të preferuar në SHBA, bashkë me Faulkner...Me një jetë shumë të trazuar, ku vazhdimisht ka qenë prezent droga dhe alkooli, i tillë si në jerm, paraqitet sërish edhe në rrëfimin që ka bërë për Paris Review