Xhorxh Gordon Bajroni, londinezi që u mrekullua dhe naltësoi shqiptarët

Lindi në Londër më 22 janar 1788 në një familje aristokrate të varfëruar. Kur ishte dhjetë vjeç, me vdekjen e xhaxhait të tetë, Bajroni trashëgoi titullin Lord dhe pallatin e çifligun Neëstead Abbey. Në moshën madhore zuri vendin që i takonte në Shtëpinë e lordëve. Më 1801 Bajronin e dërguan në Harroë, në shkollë, ku studioj gjuhët greke e latine, historinë dhe letërsinë angleze. Këtu ju spikaten ato cilësi të karakterit që i ruajti gjithë jetën : serioziteti dhe zotësia të mendohej thellë mbi ngjarjet e jetës ; dhe bashkë me këto : gëzimi, vrulli shpirtëror e temperamenti i zjarrtë. Më 1805 Bajroni hyri në Universitetin Kembrixh (Cambridge). Kur ish akoma student botoi vjershat e para lirike të tijat "Orët e Ngeses". Revista zyrtare e shkrimtarëve "Edinburg Reviu", i bëri një kritikë pa mëshire. Poeti i ri iu përgjigj me satirën "Këngëtarë anglezë e skocezë", në të cilën sulmoi ashpër letërsinë angleze të asaj kohe dhe gati gjithë poetët e njohur, sidomos ata të "shkollës së liqenit". "Shtegtimi i Çajlld Harolldit" është puna letrare më e madhja e Bajronit. Vetë autori thotë në dedikimin e këngës së katërt se është "më e gjata, më e menduara dhe më e kuptuara nga hartimet e mia".

Child Harold

Nga Bajroni*

O Shqipëri, ku lindi Iskanderi –

Këngë e rinis’, fanar i t’urtëvet! –

Dhe Iskanderi tjetër, që i dërrmoi

Përherë armiqt’ me Kordhn’ e tij kreshnike:

Shqipëri, lejomë te kthej syt’e mi

Mbi ty, o nënë e rreptë burrash t’egër”

Kryqi po zbret, po ngrihen minaret,

E zbeta hënëz ndrin nëpër lugina

Mbi pyje me selvi n’agor të çdo qyteti.

Çajld Haroldi lundroi përbri terikut

Nga kqyrte detin Penelope e gjorë;

Më tej pa kepin e përmendur kur

Dashnori gjeti strehë e Lezbja varrin.

E zeza Safo! Si të vrau dot vdekja

Ty q’i dhe prushin e pavdekur vargur?

Si s’rrojte ti, që jetë amshimi dhe?

Ndë jetë t’amëshuar jeton kënga,

Parajsë e vetme që lakmojnë bijt’e Dheut.

Një mbrëmje t’ëmbël vjeshte greke, Haroldi

Ju fal së largu kepit të Leukadës;

Kish mall ta shihte e të mos ikte sij

I vrente viset ku u zhvilluan luftra –

Aktin, Lepanton, Trafalgar zëmadhin –

Po s’prekej, se (i lindur nënë nj’yll

Të largët të pafamë) s’e kënaqnin

Rrëfime zallahirash gjakatare;

Urrente vrasës, tallej me heronj të luftës.

Po kur pa yll’ e mbrëmjes përmbi krep,

Krep-zinë, të Leukadës, cangël n’ujë,

Dhe varrit të dashnis’ pa fryt iu fal,

Ndjeu, a pandeu se ndjeu një mallëngjim:

Dhe kur anija shkiste madhërishëm

Nënë hije t’atij mali të qëmoçëm,

Vu re si shkonin valët me vajtim;

Shpesh ra, si kish zakonin, në mendime;

Po syri iu qetua, balli iu kthjellua.

Agimi lind: me ‘të po çohen brigjet

E Shqipëris’ së rreptë, shkëmb i Sulit,

Dhe larg të Pindit çuka mjegull veshur,

Të lara penjsh të bardhë si dëbora

Me ngjyra mashkullore e kuqerreme,

Dhe ndërsa retë nisin të shpërndahen,

Spikasin tbanat e malsorëvet:

Këtu bredh ujku – shqipja sqepin mbreh –

Zogj – bisha – njerëz t’egër zën’ e duken

Stuhitë rrotull tundin motin që mbaron.

Haroldi tash e ndjeu veten vetëm;

I la shëndenë botës së krishterë;

Po nisej për në trevë të panjohur –

Shumkush e mburr, pakkush guxon ta shohë; -

Pat armatosur parzmin kundër fatit;

Rrezik s’kërkonte por as nuk i shmangej;

Vërtet qe e egër skena, por e re;

Kjo udhën plot mundim ia bëri t’ëmbël,

Të mos e ndjente dimrin e t’i duhej verë.

I kuqi kryq këtu – kryq ka akoma

Me gjithsej lafshëprerët i akërrohen –

Harron krenin’ q’u kendet priftërvet;

Një soj urrehen priftërij e luftës.

Ah, besëtytni, në çdo tipar të fshihesh,

Si idol, profet, shenjt, kryq, virgjneshë, hënez,

Në çfarëdo simbol të paraqitesh

Priftnis’ i sjell fitim e botës dëm!

Kush mund ta ndajë ndryshkun tënd nga ar i fesë?

Përkthyer nga Skënder Luarasi. Marrë nga Child Harold