Liliana Hoxha: Gati të dëshmoj për librin e Fevziut

Liliana Hoxha flet në një intervistë për Vizion+ dhënë gazetarit Alfred Peza, mbi jetën në familjen e Enver Hoxhës. Ndalet tek libri i Blendi Fevziut, pohon se faktet e nxjerra prej tij, janë të sakta dhe thekson se do të ishte e gatshme të dëshmote dhe në një gjyq të mundshëm

Të mërkurën u mbushën 27 vjet nga vdekja e Enver Hoxhës, 11 prill 1985, këtë të mërkurë ishte 11 prilli i 2012-ës, ju vazhdoni të shkoni tek varri, i kryeni ritualet, ishit edhe këtë radhë?

Sigurisht, isha të mërkurën në orën 12. 00, është ora jonë që shkojmë kur mendojmë se fluksi i njerëzve do të jetë pakësuar dhe ne synojmë që të shkojmë në privatësinë tonë, se ashtu vemi e nderojmë babanë tonë dhe nuk duam të trazohemi me përfitimet e politikës apo me trazimet e konjukturat që ndërrojnë çdo vit. Preferojmë ta nderojmë privatisht dhe pa ekspansion në shoqëri.

A vutë re diçka të veçantë në raport me radhët e tjera?

Unë jam gjithmonë e sinqertë. Nuk mund ta mbaj sinqeritetin tim për çdo rast. Kishte më pak lule se herët e tjera.

Si e shpjegoni ju?

Nuk e di. Nuk ka shpjegim. Mund të jetë thjesht rastësi që njerëzit janë aq të vobektë, aq të vrarë, aq të shtypur nga brengat e jetës sa nuk kanë pasur, jo vullnetin, por ngaqë jetojnë në kushtet e mbijetesës, se zakonisht janë nostalgjikët që shkojnë tek varri i Enver Hoxhës, kanë qenë të pamundur për të vajtur kësaj radhe.

Libri juaj është fryt i një pune 10-vjeçare. E ka titullin “Pushtimi i brendshëm”. Pse ky titull?

Sinqerisht unë e ndjej veten të varfër të flas me fjalë pasi kam bërë aq punë. Atë punë e kam qëndisur, kam menduar çdo fjalë që kam shkruar dhe është e zorshme që unë me pak fjalë të përmbledh atë që kam dashur të them me një vepër të tërë. Po, megjithatë, kuintesenca është kjo: Diktatura me egër se Staliniste është thënë, Enver Hoxha më i keq se Stalini etj, . Nuk është problemi i raportit tim personal, çfarë mendoj unë, çfarë ndjesish humane që domodoshmërisht mund t’i kem, por është bindja që kam që komunizmi me gjithë të metat e tij duke degraduar në sistem totalitarist, nuk mund të ishte kaq i egër sa ishte ky tek ne. Ishte i tillë për aryse se Shqipëria historikisht ka qenë e rrezikuar kafshatë për t’u kapërcyer, midis Serbisë edhe Jugosllavisë, pavarësisht nga presionet e tjera të jashtme, të kamufluara ose jo. Kështu që, kjo gjë që mbetet çështje objektive historike s’ka pse gjatë komunizmit të sfumohet dhe të harrohet nën fasadën e sistemit komunist, nën atë Kushtetutë sado gjakatare që të jetë ajo me gjithë problemet që do të sillte si rrjedhim luftën e klasave, izolimin, varfërinë etj. , me radhë. Këto gjëra s’i kishte për qëllim, por ashtu ndodhi. Pse ndodhi? Se kishte diçka më të thellë që ne akoma s’duam ta shohim dhe nuk duam ta shohim me qëllim.

Cila është?

Agjentura. Rrejti agjenturor që kishte mbërthyer Shqipërinë përpara po se po, por fjala është pas çlirimit meqenëse se Shqipëria duhej të ishte një vend socialist si gjithë lindja dhe nuk duhet të ishte e pavarur, por duhet të ishte në tutelën jugosllave, siç edhe u pa, siç dukej ndihmesë internacionaliste në fillim dhe është pranuar normalisht prej Jaltes, por në fakt ka qenë një tutelë shoviniste dhe me qëllim për ta bërë dhe Shqipërinë republikë të shtatë të Jugosllavisë.

Ky është pushtimi i brendshëm, kjo është domethënia e titullit?

Kjo është domethënia e titullit: Agjentura. Agjentura është një rrjet i shpërndarë në mënyrë të tillë, maskuar qoftë edhe nëpërmjet Sigurimit që ishte një institucion shumë i rëndësishëm për mbrojtjen e shtetit, nuk fajësoi të gjithë institucionin, por segmente të posaçëm të tij kanë qenë thjesht agjent në shërbim të interesave antikombëtare. Njerëz si këta kanë kapur majat e pushtetit, kanë qenë në byro, kanë arritur deri tek Enver Hoxha, kanë qenë në ish-nomenklaturë siç duket dhe siç është akoma, dhe kanë përfshirë edhe vetë Elitën.

Ky pushtim i brendshëm vazhdon sipas jush edhe pas vitit 1990?

Për mua vazhdon sepse mjafton edhe vetëm si krahasim. Ishte sistem stalinist komunizmi në Shqipëri, ishte më i egër se të gjitha diktaturat evropiane, e vende komuniste të lindjes ?. Atëherë është shumë e thjeshtë të thuash: Është tranzicion stalinist ky? Pasi është tranzicioni më i egër në të gjithë vendet e ish- lindjes.

Në kopertinë është një femër me maskë veneciane. Çfarë do të thotë?

E mendova unë këtë. Si maskë veneciane nuk ka asnjë rëndësi, por vetëm ideja e maskës. Unë mund të bëja edhe diçka monstruoze, ndonjë pikturë, zgjidhje të famshme të piktorëve të mëdhenj. Por jo, thjesht, është një maskë që në vetvete është e bukur, interesante, joshëse, siç ka qenë ideali komunist, i cili nuk u zbatua ose u shpërdor. Por, në fakt fsheh krime të mëdha. Ka qenë një ballo me maska.

Pse keni preferuar të përmblidhni pikërisht publicistikën tuaj nga gushti i 2003 deri në shkurt të 2012 kur keni dhënë intervistën e fundit që keni përfshirë në libër. Kjo ka qenë ajo periudhë ku ju e keni parë në mënyrën më të ngjeshur publikisht?

Jo, në një farë mënyrë unë e kam thënë në libër, e kam thënë edhe në intervista televizive, sado që unë përpiqem të shpjegoj aty që kam qenë e censuruar, sidoqoftë kam pasur mundësi të dal me mënyrat e mia, me metodat e mia. Domethënë të dal në çfarëdolloj dritare të jetë, vetëm që unë të dëgjohem nga shqiptarët, pa përfillur më nderon apo jo ajo dritare. Faleminderit. U jam mirënjohës të gjithë atyre, por kam goditur, jam përqendruar, është bërë më e fortë se unë, është bërë më e fortë se frymëmarrja ime, është bërë më e fortë se ekzistenca ime, kur unë u binda që e keqja e madhe e Shqipërisë të cilën e vuaja prej kohësh (që kur kam njohur Sokol Hoxhën e kam ndjerë këtë të keqe), e keqja e madhe e Shqipërisë qenka deri brenda familjes së Enver Hoxhës. Atëherë, ishte detyra ime ndaj popullit tim ( qoftë edhe ndaj Enver Hoxhës, por kjo ka pak rëndësi për lexuesin, por ka rëndësi për mua). Pse? Cilido që të ishte ai, ai nuk i ka marrë vesh të gjitha këto që dimë ne, nuk i ka ditur të gjitha këto që dimë ne, ka ditur vetëm atë çfarë ka marrë vetë ai vendim. Për shëmbull, lufta për pushtet, nuk jam dakord dhe s’kam qënë dakord, e kam kundërshtuar edhe në atë kohë, që nga vrasja e Beqir Ballukut, persekutimin e familjes së tij e kështu me radhë. Për ato unë nuk kam çfarë të them. Për të tjerat unë jam e bindur se ai nuk i ka ditur të gjitha siç janë.

Libri juaj shpjegon pse ju ishit zëri i parë nga brenda bllokut që hodhët dritë mbi një errësirë 45-vjeçare që kishte përfshirë jetën brenda bllokut. A ka mbetur gjë më pa thënë për atë regjim, për atë bllok, për atë mënyrë, për atë udhëheqje që na ka drejtuar për 45 vjet?

Jo, në vija të përgjithshme unë kam thënë gjithçka që të kuptohet se si funksiononte ai regjim i sunduar nga agjentura. Domethënë nën pushtetin e Enver Hoxhës gëlonte agjentura, nën orientimet e Enver Hoxhës gëlonte agjentura, e cila u bë shumë e prekshme për fatet e vendit menjëherë me izolimin e tij dhe ai nuk është izoluar kot. Natyrisht pista ekziston, por është pistë alibike, nuk ishte aq i sëmurë sa t’i fshiheshin gjërat, nuk ishte aq i sëmurë sa të na ndalohej dhe të thuhej që me Enver Hoxhën, me babanë nuk duhej diskutuar asgjë përveç se nëpërmjet gruas së Enver Hoxhës, se unë vazhdoj ta quaj institucion gruan e tij dhe ta respektoj e kritikoj në këtë prizëm, se në këtë prizëm duhet parë, jo si vjehrra ime të cilën nuk e kam ndjerë ndonjëherë vjehrrë. Kjo pasi unë nuk dija ta shikoja me këtë sy unë, kisha vajtur tek Enver Hoxha dhe ai s’ka qenë asnjëherë vjehrri im, ka qenë Enver Hoxha dhe gruaja e tij ka qenë me rolin e saj special që duhet të kishte për Enver Hoxhën dhe për fatet e popullit dua të them. Kështu që ajo që thatë ju përpara natyrisht është shumë luzinguese për mua, jo për modesti, nuk është çështje modestie, por unë nuk e kam pasur të lehtë të bëj këtë vepër. Nuk kam pësuar fatin e At Zef Pllumbit, e kam lexuar veprën e tij dhe jam ngjethur, siç kam lexuar edhe vepra të persekutuarve të tjerë, unë nuk jam nga ata njerëz që duhet të qahem sado që lotët i kam në majë të syve si natyrë, por jo për të kërkuar mëshirë. Unë e neveris mëshirën, ajo është për njerëzit e dobët të cilët edhe janë të detyruar ta kërkojnë kur janë në kushte ekstreme të jetesës, të varfërisë dhe mëshira është aq ndjenjë e dobët nga ata që duan ta japin sepse ngelet vetëm në kufirin simbolik, filantropik, kur në fakt njeriu duhet ndihmuar, nuk duhet mëshiruar. Kështu që, parë nga të gjitha këto këndvështrime, unë bëra atë që ndjeva të domosdoshme për ta bërë, të pamundur për të mos e bërë, e pamundur të jetoja pa e bërë, çfarë e thashë dhe s’dua ta përsëris. Nuk e di çfarë mbetet më për të thënë. Mendoj që i kam thënë të gjitha për t’u kuptuar nga çdokush. Por, hollësira natyrisht që kan ngelur, hollësirat mendoj që i takojnë kujtimeve sepse një sistem agjenturor dhe jo një sistem komunist të bën të vrasësh edhe veten.

Që do të thotë?

Përpos tendencave, atentateve dhe përpjekjeve për të më varë, drejtpërsëdrejti Nexhmije Hoxha ka pasur edhe të tilla.

Po flisni ju për veten tuaj?

Po flas një hollësi të cilën, thashë, nuk dua të bëhem patetike dhe qaramane para publikut.

Pra ju po thoni se ka pasur tentativa për t’ju vrarë?

Jo vetëm për të më vrarë, por për t’u vetëvrarë nëpërmjet mjekimit farmakologjik, për të cilin nuk ke nevojë, i cili në dimensionet, në kushtet joprofesionale, me detyrim, në kushtet e fshehtësisë, që të mos e merrte vesh njeri që unë mjekohesha, që të mos e merrte vesh një mjek shqiptar, pale Enver Hoxha etj. , të devijonin në fund të fundit si personalitet dhe të jepnin urdhrin e tyre dhe mund të bëhej gjithçka, mund të vrisje edhe veten. Dhe këtë gjë e them që hollësira të tilla do të ketë, që nuk e zbehin por e forcojnë këtë analizë historike.

Ndoshta është hera e parë që ju e thoni se keni pasur tentativë për vetëvrasje?

Po, unë nuk e kam për turp ta them këtë se në këtë rrugë më kanë çuar. Në këtë rrugë më ka çuar Nexhmije Hoxha me Isuf Kalon.

Për çfarë periudhe bëhet fjalë?

Është gjithmonë në periudhën pasi linda dy fëmijët e mi, kur unë arrita nëpërmjet mjekimit të ndjej që këto kundërshtimet që unë i bëj në familje, se s’më pëlqen gënjeshtra, s’më pëlqen mashtrimi, s’më pëlqen situata, Nexhmija tjetër thotë në publik, - jo si Nexhmije, por si parti - , tjetër thuhet, tjetër është brenda në bllok, tjetër është brenda në familje, presioni hierarkik që vinin, mosbarazia, shtypja në dinjitet, përbuzja ndaj familjes sime , largesa që të thoshte simbolikisht e ke vendin këtu, të gjitha prapa Enver Hoxhës se para tij ishte ndryshe, meqenëse ai i donte të gjithë, siç më donte edhe mua.

Këto ishin rrethanat?

Këto ishin rrethanat madje nën presion të sime mëje të cilën e kishin terrorizuar: Mblidhe vajzën tënde kryeneçe përndryshe fati i saj është në diskutim.

Që në atë kohë?

Po.

Bëhet fjalë për mesin e viteve ’70?

Bëhet fjalë që kur kam hyrë në atë familje.

Që nga 1967?

Që kur kam hyrë në atë familje, që nga 1967. Ime më’ më thoshte: Çfarë bën ti që s’të duan. Kurse unë çfarë nuk bëja që të më donin se unë e kam adhuruar atë familje për hir të Enver Hoxhës dhe mendoj që duhet adhuruar. Nuk duam të ndalem shumë tek kjo tashmë për të mos qenë patetike përpara tragjedisë së popullit tim.

Tentativa për vetëvrasje ka qenë 1 apo 2 herë?

Mund të ketë qenë edhe dy herë pasi arrita nën helmim me overdozë ilaçesh të mos mendoj mirë dhe ta quaj veten fatkeqësi të familjes së Enver Hoxha, ta quaj veten fatkeqësi të Sokolit, se prej meje nuk donin as Sokolin, se prej meje s’donin as fëmijët e mi dhe thashë më mirë po iki nga kjo jetë dhe po i lë të qetë, sepse unë jam njeri që krijoj probleme këtu. Me kohë e kuptova, (prej sjelljes në familje kryesisht të N. Hoxhës se iludohesha) qoftë edhe nën mjekim, kur më thanë që duhet të jesh e lumtur që ke shpëtuar nga një mjekim i tillë kriminal, se o do të ishe vdekur ose do të ishte e çmendur.

Domethënë ka qenë një mjekim i kontrolluar me qëllim t’ju jepte një gjendje të caktuar fizike. . .

Një mjekim i studiuar që të më nxirrte jashtë loje. Në çfarë forme do të më nxirrnin jashtë loje? Ishte fati im. Por dua të theksoj, nuk është pozicion i imi për të kërkuar vëmendje nga opinioni publik që shiko sa kam vajtuar. Unë të gjitha vuajtjet i quaj asgjë para vuajtjeve të popullit, të atyre që ishin në burg, të asaj vajze Drita Çomo që vdiq pa i qëndruar mamaja tek koka, të atyre njerëzve që kanë vuajtur nga varfëria atëherë dhe që sot thonë se s’kemi drita se është vjedhur teli për skrap, të atyre fytyrave të rreshkura që nuk kanë parë një ditë të bardhë dhe janë mësuar me filozofinë e mbijetesës, me të cilën kalojnë dhe dramat, dhe nuk kanë më lot në sy, përpara tyre unë përulem. Por, unë këto i them për dëshmi thelbësore si vepronte agjentura. Ndërkaq, që kështu mjekohej edhe Enver Hoxha, në formën e tij, në pistën e diabetit, në pistën e zemrës, në pistën e efekteve sekondare që krijojnë sëmundjet. Por, në këtë mënyrë është mjekuar edhe ai. Kjo është çështja e parë që kam ngritur, përveç çështjesh që mos i beso Ramiz Alisë në vitet ’90, ne duhet të tërhiqemi, ne jemi familja e Enver Hoxhës, ne duhet të rrimë thjesht të bëjmë jetën tonë dhe popullit, të na nderojë thjesht si njerëz të tillë e të tjera me radhë. Dua të them që po qe se unë duhet të ngrija probleme me hollësira personale, natyrisht që dëshmitë e mia do të ishin shumë herë më dramatike, unë kam dhënë aq sa duhet njeriu të kuptojë.

Vijojmë me disa zhvillime që kanë të bëjnë me librin, por jo vetëm me brendinë e librit, por edhe me sfondin e zhvillimeve rreth figurës së Enver Hoxhës, një prej të cilëve është libri i Blendi Fevziut, “Enver Hoxha”. Një mendim tuajin në lidhje me mënyrën se si është trajtuar figura e Enver Hoxhës nga z. Fevziu. . .

Me sa unë kam kuptuar, nuk e kam mbaruar librin e Fevziu, s’e mbarova thjesht për emocione personale, pa ndonjë ngarkesë ndaj autorit. Nuk e mbarova se e pashë që ishte i ngjeshur me vrasje, vrasje, vrasje, të cilat mund të jenë bërë, mund të jenë faktuar, unë nuk i kundërshtoj. Kam parimin të mos kundërshtoj asnjë njeri për çfarëdo flet për Enver Hoxhën, është e drejta e tij. Ndërkaq kam unë të drejtën time të flas çfarë di unë dhe unë bazohem në atë që di. Nuk mund të kundërshtoj atë që nuk e di, nuk i jap të drejtë vetes, as nuk mund ta kundërshtoj, as nuk mund ta marr inat, as nuk mund të kem ngarkesa ndaj dikujt. Por, po të vij puna ruaj vetën time ndaj ngarkesave negative. Këtë gjë kam bërë për librin e Blendit, përveçse e urova publikisht për stilin e tij, që stili ndryshe nga vitet 1990, nuk ka mllefe, nuk ka nivele anekdotike, nuk ka nivele banale dhe mundohet të jetë një libër serioz. Mund të them që është një libër që përfshin vetëm vrasjet e Enver Hoxhës, sa ishin të vërteta dhe sa s’ishin të vërteta nuk futem, nuk më intereson. Mund të them se Enver Hoxha edhe ka ndërtuar, jo vetëm ka vrarë. Ajo që më ka shqetësuar është reagimi i ashpër ndaj këtij libri, djegiet e këtij libri, në asnjë mënyrë një libër, cilido libër, nuk duhet të digjet. Më kujtojnë vitet 1990 kur janë djegur librat e Enver Hoxhës atëherë kishte një ngarkesë në popull, kishte një kuptim, se justifikohej, por nuk duhej. Kështu që, kjo gjendje e librit të Fevziut është skandaloze, është prapa për shoqërinë dhe unë mendoj se kanë qenë të nxitura nga autorët e këtyre skemave.

Akuza e Nexhmijes lidhet me ditarin origjinal të Enver Hoxhës. . .

Sado rrjedhje të ditarit të ketë nuk ka vjedhje. Nëse këtu shtrohet një çështje e tillë unë e di shumë mirë se si ka rrjedhur.

Si ka rrjedhur në fakt?

Atë nuk kam dashur ta them dhe e kam lënë që nëse këtu. . .

A mund të na thoni?

Jo, se këtu duhet të përmend emra. Unë jam ai njeri që përmend emra se kundrejt problemit, një çështje që i duhet shoqërisë të analizohet, të fokusohet, të korrigjohet, detyrimisht ti duhet të përmendësh emrin. Unë i kam përmendur të gjithë ato emra aty, duke mos pasur asnjë gjë personale me ta, ata përfaqësojnë një qëndrim. Ata që praktikisht ngrihen kundër kësaj çështje i përkasin asaj. Në këtë drejtim dua të them se duhen emrat atje ku është e domosdoshme. Atje ku s’është e domosdoshme unë s’kam pse të marr në qafë njerëz, të cilët do i them në gjyq, po të bëhet gjyqi, i cili kam deklaruar që është farsë, që është bllof.

Pra ju dilni e gatshme të dëshmoni në gjyqin mes Nexhmije Hoxhës dhe Blendi Fevziut në lidhje me dokumentet?

E kam deklaruar se Nexhmije Hoxha një herë e mirë duhet të kujdeset për vetën e saj që të bëjë pleqërinë e thellë e qetë dhe të mos ketë grinta kaq të mëdha ekspansioni kundrejt shoqërisë, me kërkesat, me pretendimet, me botimet boshe në formë kartoline në mbrojtje të Enver Hoxhës, në fakt të goditjes së figurës së tij. Pra, duhet të arrijë të kuptojë, erdhi koha, 91 vjeçe siç është, të bëjë pleqërinë e thellë në një formë aq sa ajo mund të gjejë pak dinjitet për veten e saj.

Një nga akuzat që ka ngritur, të paktën publikisht Nexhmije Hoxha, ka qenë që janë vjedhur ditarët origjinalë, nuk ekzistojnë dhe kështu me radhë. . . Në fakt kush i ka ditarët origjinal dhe çfarë ka Nexhmije Hoxha vetë?

I kanë ato vetë.

Po pse deklarojnë. . .

Është blof. Nexhmije Hoxha punon me skema, punon me alibira, punon me pista dytësore. Nuk ka se si ta godasë Blendin dhe nuk e godet qoftë me ato dokumente vrasje e jo vrasje, sipas asaj, por do ta shmangë vëmendjen që ky autor është kaq i diskutueshëm, të zhvleftësojë si autor, se aty ka një fakt flagrant që e godet drejtpërdrejt Nexhmijen, më shumë se të gjithë krimet e saj të kamufluara, që Enver Hoxha është gjetur në shesh kur vdiq. Të gjendet Enver Hoxha në tokë, që monitorohej nga mjekët, nga infermierët personal dhe në mungesë të tyre nga ajo vetë. Për mendimin tim deri atëherë kishte vigjilencë absolute, nuk gjeje gruaja më të përkushtuar, por ka qenë false me sa del. Kështu që, E. Hoxha gjendet në tokë kur atë duhet ta ruante Nexhmije Hoxha. Nuk mund të guxonte një mjek, të guxonte një infermier, që të mos kishte vëmendje kur Enver Hoxha të jetë dhe në gjendje, dhe me ndjeshmëri normale apo, të përpiqet në grahmat e fundit aq sa të binte në shesh.

Është i saktë Fevziu për këtë gjë që kur thotë se trupi është gjendur në tokë?

Kjo është e saktë se unë jam interesuar dhe trupin e Enver Hoxhës e kanë gjetur tre veta. E ka gjetur Isuf Kalo, e ka gjetur në mos gaboj Ylli Popa dhe infermieri i tij personal, Fahri Bufi, njeriu më pozitiv nga këta të tre.

Për sa kohë ka qenë Enveri në tokë pa ndihmën e kurrkujt?

Kjo është një tjetër çështje pastaj, një çështje që hap një tjetër diskutim më të hollë akoma se tamam në mëngjesin e asaj nate, kur Enver Hoxha gjendet në shesh, në datën 9, Sokoli dhe unë ishim dërguar në Vlorë. Në mbasditen e e datës 8 të po asaj nate kemi ndenjur me Enverin siç po rrimë tani bashkë. Nuk fliste, ishte në karrige me rrota, por i shkëlqenin sytë, kishte një çehre të mirë dhe në atë kohë, në Vlorë kishin qenë dy çiftet e tjera, se ata rrinin bashkë, kurse me ne nuk flisnin, se ne ishim delja e zezë e familjes. Atë natë do të vinin ata do të ktheheshin nga Vlora dhe Nexhmije Hoxha në sytë e Enver Hoxhës thotë që shkoni ju në Vlorë një natë të çlodheni. Se ne rrinim, vigjilonim, vuanim në mënyrën tonë pranë Enverit. Vërtetë ashtu bëmë meqenëse atë ditë na u duk babai shumë mirë dhe në mëngjes ikëm. Cuditërisht edhe sot mjeku i tij, një mjek tjetër, Ahmet Kamberi, në gazetën Shqip , ka dhënë me faksimile kardiogramin e fundit, me goditje elektrike, kriza kishte ardhur, zemra kishte pushuar. Në orën 9 e 30 të mëngjesit, në datën 9 prill, mëngjes kur ne të dy nisemi në Vlorë dhe nuk na ndalon njëri që të thotë se shiko babai është sëmurë, që ka pasur goditje madje që i ka pushuar zëmra. Vemi në Vlorë, kalojmë datën 9 dhe kërkohemi në të gdhirë të datës 10.

Pra ju dyshoni për një përshpejtim të vdekjes. . .

Nuk kam të drejtë ta them, për të menduar mund të mendoj çfarë të dua.

Çfarë tjetër, përveç ditarëve origjinalë që ju thatë se ruan Nexhmije Hoxha, kanë nga materialet sekrete apo të tjera të Enver Hoxhës për të cilat nuk dihet se ku janë sot. . .

Ata kanë gjithçka për të nxjerrë atë që duan ata nxjerrin dhe mohojnë gjithçka për atë që nuk duan të nxjerrin. Unë për shembull e di që përveç frenezisë së Ilirit për të botuar fillimisht një libër me anekdota për familjen e Enverit dhe për Enver Hoxhën, ku dinjitoze ishte vetëm mbrojtja e tij në burg, kur ai u burgos gjoja për një intervistë, por në fakt u burgos se donte të merrte pushtetin me dhunë nëpërmjet vitit 1997 të ngatërruar me shumë gjëra, ashtu siç kishte premtuar Ramiz Alia që do të marrim pushtetin me gjak dhe hekur, se kemi forca të brendshme dhe të jashtme që na mbështetin. Më dinjitoze kishte mbrojtjen në burg, të cilën ia ka bërë Shaban Sinani. Tani vazhdon sërish Nexhmije Hoxha me sa jam informuar nëpërmjet Teutës, një biografi si kundërvënie e Fevziut, gjoja, me këshilltar Nasho Jorgaqin, një kalemxhi i tyre. Më vjen keq them kështu se ndërkaq ai ka veprën e tij të plotë, është monograf i shkëlqyer dhe të tjera me radhë. Por kjo punë kështu është, ata shkruajnë çfarë duan, si duan. . .

Pra familja Hoxha është duke përgatitur një libër autobiografik për Enver Hoxhën si kundërvënie të librit të Fevziut. . .

Librin autobiografik e kanë bërë me çfarë ka shkruar vetë Enver Hoxha për jetën e tij. Tani, si duket, po bëjnë një libër me dokumente autentike, meqenëse këto të Fevziut janë false siç thonë ato. Por, është për të qarë hallin që këtë libër do ta bëjë Teuta e pashkolluar, Teuta e të gjitha niveleve dhe Nasho Jorgaqi është pronë e saj.

Në çfarë kuptimi?

Përderisa pranon të bëhet kalemxhi i Teuta Hoxhës.

Kohët e fundit janë botuar edhe dy fotografi, ku aludohet se keni dalë ju me Sali Berishën. . . Në foto jeni ju, Sokoli, Sali Berisha. . .

Dua të them se kanë gjithçka. Kohët e fundit Sokoli i është drejtuar drejtuesve të atij televizioni që paçka se luftojnë Sali Berishën dhe është punë e tyre, le të bëjmë oponencë, çka janë për t’u vlerësuar, por është dhe një abuzim i tejkaluar edhe ne kohë, ndaj nesh, ndaj duhet të ndalen me metoda të tilla të ulëta të luftës brenda llojit.

Në fakt kush i ka nxjerrë këto fotografi, ju i keni pasur?

Këto i ka nxjerrë Nexhmije Hoxha dhe Teuta që është Nexhmija numër 2, e kam deklaruar unë se e ka deklaruar më parë vetë N. Hoxha.

Pra nuk kanë dalë nga ju, se duken sikur janë fotografitë tuaja?

Jo, absolutisht. Ajo është loja sikur ka dalë nga ne, por s’mund të dalë nga ne se ne nuk luftojmë kështu. Fjala luftë është e ashpër, unë nuk luftoj, unë përballem dhe nuk do të ishte kjo metoda, kjo është metodë e ulët. Unë s’kam nevojë të përballem me kryeministrin e Shqipërisë, në qoftë se është nevoja, me fotografi që kanë kuptimin e presionit. Unë kam botuar ndonjë fotografi me Ismail Kadare, po ai na ka ngacmuar personalisht, ka qenë revanshist, ka qenë me pozita fashiste ndaj nesh , kur na ka pasur miq si zoti kryeministër , dikur miku jonë, por ama ka pasur dinjitetin e tij që të mos përzihet. Gjërat janë të ndara. Mori atë pozicion.

Kush është e vërteta e miqësie suaj, sa vjet miqësi keni pasur në atë kohë me zoti Berishën, mjek shumë i njohur në Tiranë?

Nuk mund ta shquaj me vite, s’e mbaj mend me vite, e kam pasur bashkëpunëtor të nderuar të revistës “Shkenca dhe Jeta”, e kam vlerësuar shumë në atë kohë, e kam vlerësuar për energjinë, vendosmërinë, erudicionin e tij dhe kaq.

Ju në atë kohë ishit kryeredaktore e revistës “Shkenca dhe Jeta”?

Po.

Dhe zoti Berisha shkruante atëherë artikuj shkencorë?

Po, ishte bashkëpunëtor shumë i mirë, shumë i denjë, kompetent, kaq.

Dhe kjo ka qenë. . .

Po, ka qenë një marrëdhënie intelektuale. Unë e vlerësoja, realisht e vlerësoja.

Kjo miqësi që thatë disa vjet, që s’e mbani mend të saktë tani. . .

Po se jo për Sali Berishën, por për asnjë njeri nuk mund ta mbaj mend me vite. Di që ishte një nga miqtë tanë.

Nëse ju do të kishit qëllim për të nxjerrë do të nxirrnit shumë më tepër. . .

Kam shumë respekt për gruan e tij, zonjën Liri Berisha, e kam njohur dhe me gjithë pozicionet e saj ajo mbetet ajo grua po aq dinjitoze, po aq serioze, s’ka pikë vaniteti në atë grua nëse do ta quanin për një moment gruan e parë pavarësisht se gruaja e parë është gruaja e Presidentit Por për për jetëgjatësinë e saj në pushtet, ajo mbetet ajo grua që kam njohur atëherë, një pediatre e përkushtuar dhe punën ndaj misionit të saj për fëmijët, më duket që e bën me shpirt e horizont.

Ajo që po thosha ishte, për shkak të kësaj miqësie nëse do të donit të ndiqnit këtë rrugë për ta sulmuar kryeministrin do të mund të kishit foto të tjera apo gjëra të tjera që mund të nxirrnit. . .

Në vitet 1990, menjëherë pas pluralizmit me parlamentin e parë kur kryetar ka qenë Skënder Gjinushi, PS nëpërmjet elementëve të caktuar kishte fotografi të Sali Berishës në shtëpinë tonë, në ditëlindjen tonë dhe donin ta emetonin atë. Atë ja kisha dhënë unë për kuriozitet një miku. Kur kam marrë vesh se kanë dashur ta emetojnë e kam kundërshtuar, s’e kam lejuar dhe i kam thënë që këto s’janë metodat e mia, nuk të lejoj ta emetosh. Siç nuk do të desha të kishte dalë kjo që ka dalë nga forca të tjera të cilat mbajnë çdo gjë nën dorë, si e si ta vënë kundërshtarin në pozitë të vështirë, siç do të më kishin vënë mua në pozitë të vështirë po të kisha ngecur diku. Por s’kam ngecur dhe s’kanë çfarë bëjnë dhe u ngelet kjo foto për të më luftuar edhe mua përveç Sali Berishës.

Nexhmije Hoxha është 91 vjeç, gjithsesi jeta ka ligjësitë e saj dhe njeriu ka edhe limitet e tij biologjike. Ju thatë që keni 12 vjet që nuk komunikoni, që nuk shkoni. Në varrimin e Nexhmije Hoxhës do të shkoni?

Shiko, është një gjë që as e kam menduar. Besoj se do të bëj atë që do të ndjej në atë moment. Problemi im është se nuk shkon Sokoli tek e ëma. Thashë, lidhja e gjakut edhe shpërfillet, se ka ngjarje të tilla në botë kur nëna për pozicione personale, raporte fare të vogla nënë e bir nuk pëlqehen dhe rrinë larg njëri – tjetrit. Balzaku është i njohur në këtë pikë. Kështu që, për mendimin tim Sokoli duhet të shkojë tek ëma dhe ai nuk është në kundërshtim. Por ai i ka thënë asaj që unë do të vij, por ama disa gjëra do t’i sqarojmë bashkë. Ajo nuk pranon të flasë, ajo e do Sokolin që t’i vejë dhe t’i gjunjëzohet sikur s’ka ndodhur asgjë. Pra Sokoli të jetë djali i nënshtruar siç ajo e ka rritur, siç ajo e ka mposhtur, siç ajo i ka detyruar fëmijët e saj, siç i ka mësuar që njëri do të jetë i parë, tjetra e dyta është vajza dhe Sokoli është hiçi. Meqenëse mori Lilianën është më tej se hiçi. Kështu që, Sokoli deri më sot ndihet i vrarë që ajo nuk e pranon të birin, ashtu siç është i biri, me mendimet e tij, me shqetësimet e tij për të atin, për rolin e saj kundrejt tij e Shqipërisë dhe pastaj nëna mbetet nënë dhe djali mbetet djalë.

10 fakte që ndoshta nuk i dini rreth Liliana Hoxhës

Kush është Iliriana Shella?

O Zot sa e vjetër është. Unë e di se çfarë moshe kam, por ama sigurisht që kjo është shumë e vjetër, shumë e vjetër, por shumë e dashur. Iliriana Shella është Liliana Hoxha, pasi nga Iliriana më thirrën menjëherë Liliana dhe ashtu mbeti. Vetëm në regjistrin e lindjes unë e kam në Iliriana se im atë donte djalë dhe ia kishte para vënë emrin Ilir.

Sikur ta dinte që kunatin do ta kishte me emrin Ilir. . .

Por edhe Iliriana njësoj është. Por, Iliriana mu rikthye sapo kam njohur Nexhmije Hoxhën sepse tha ti do të quhesh Iliriana sepse Liliana nuk shkon si emër për ne.

Ishte shumë modern ndoshta. . .

Po, ishte perëndimor. Unë ndjeva keq, por çfarë mund të thoshe, sidomos në takimin e parë. Megjithatë nuk funksionoi, nuk më thirri dot Iliriana se mbeti Lili, siç më thërriste im shoq dhe kaq. Kurse Shella është mbiemri im i vërtetë, i paditur nga kush meqenëse që kur unë u martova jam Liliana Hoxha. Shella e ka mbajtur im vëlla, ai ka mbajtur mbiemrin e rrënjës, kurse imë më dhe im atë njihen me mbiemrin Sotiri, Sotir quhet gjyshi im nga babai, zakon popullor ky për të trashëguar emrin e gjyshit.

Në fakt një pjesë e mirë e njerëzve që kam pyetur, pothuajse 99% thonë qe jeni nga Vlora. Por origjina juaj e largët është nga Voskopoja. . .

Kjo është e vërtetë. Origjina ime e largët është nga Voskopoja por fatkeqësisht nuk dimë shumë gjëra. Dimë që jemi shpërngulur pas djegies së saj dhe rrënjët që atëherë nuk janë të deshifrueshme. Di që thashë jemi nga Shellat, të shpërndarë në Shqipërinë e mesme, në Berat, në Vlorë, diçka në Tiranë. Gjyshi im ka vajtur në Selenicë, ishte shumë i aftë, autodidakt i minierave, ku praktikisht është shquar. Edhe italianët kur e zaptuan Shqipërinë e kanë konsideruar kryeinxhiner të minierës (domethënë mjeshtër siç më thonë sot kolegë të tij me shumë nderim).

Ju jeni mbesë prifti dhe martoheni në familjen më të famshme Hoxha, si rrinë bashkë prifti dhe Hoxha, se edhe vetë Enveri ka pasur xhaxhanë hoxhë pavarësisht se ndaloi fenë. .

Rrinë paradoksalisht mirë, me hir apo me pahir.

Gjyshi juaj ka qenë prift në Novoselë?

Po. Këtu kam interes të tregoj gjithnjë në funksion të njohjes së shqiptarit çfarë kufizimi ishte i shkruar dhe për çka ka degraduar duke zbritur poshtë. Pa u martuar me Sokolin, siç thashë, në ato vite që jetoja tek Enver Hoxha, më vdes gjyshi prift dhe i thashë E. Hoxhës që ai është përpara vdekjes dhe do të njohë Sokolin. Ai nuk foli dhe e la Sokolin të vij tek prifti.

Pra Enver Hoxha e lejoi djalin pasi ishte ndaluar feja?

E lejoi djalin që të shkonte tek prifti.

A do të shkruajë Liliana Hoxha kujtimet e jetës së saj se këtu keni shkruar për të tjerët. . .

Aty kam shkruar për të tjerët, do të shkruaj për jetën time nëse do ta shoh që jam në gjendje të japë atë të madhen e jetës sime, atë të fortën e jetës sime, atë të fatit të jashtëzakonshëm të jetës sime, paçka që ishte dhe dramatik.